Bütçede birtakım sarfiyat azaltıcı tedbirler de değerlendirilirken gelir artırıcı tedbirler ortasında lüks konut alımında vergi artışının da yer alması öngörülüyor.
Düzenlemeler ortasında gelir azaltıcı olarak ön plana çıkan tek gelişme ise 2018-2020 yılları için %22’ye çıkarılan kurumlar vergisinin 2020 sonuna gelinmeden, bu yıl içinde yine %20’ye indirilmesi tarafındaki düzenleme. Kurumları yavaşlayan iktisada karşı desteklemeyi planlayan vergi indirimini erkene çekecek bu düzenleme birinci yapıldığı devirde yılda yaklaşık 6.4 milyar TL’lik ek gelir öngörmüştü.
Öte yandan Hazine ve Maliye Bakanlığı Merkez Bankası’nın ihtiyat akçesine ait düzenlemenin gündemde olduğunu doğruladı.
Reuters’a bilgi veren husus hakkında bilgi sahibi kaynaklar, iktisat ile ilgili düzenlemelerin yer alacağı teklifin birkaç hafta içinde TBMM’ye verileceğini ve Meclis tatile girmeden evvel yasalaşmasının öngörüldüğünü belirtti.
ELEŞTİRİLER NEDENİYLE VAZGEÇİLMİŞTİ
İhtiyat akçesi öngörülemeyen durumlara karşılık kârdan ayrılan para niteliği taşıyor. Birinci olarak 13 Mayıs’ta Reuters’ın haberi ile gündeme gelen düzenlemeden 31 Mart lokal seçimleri öncesi “kefen parası” başta olmak üzere tenkitler nedeniyle o gün için vazgeçilmişti.
Konu hakkında bilgi sahibi bir yetkili, “İhtiyaç akçesine dair düzenlemeden aslında büsbütün vazgeçilmemişti. O periyot için bekletilmeye alındı. Hazırlanan bir yasa teklifinin içinde yer alması konusunda bir irade var” dedi.
Merkezi idare bütçesinde öngörülene paralel gelişmeler olmadığını kaydeden bir diğer yetkili, “Bütçeye takviye verilmesi gereksinimi bir gerçek. İhtiyat akçesinden gelmesi beklenen 46 milyar liralık fiyat, bütçedeki görünümü en azından biraz düzeltecek. Son kararı verecek olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kesin onayıyla bu geliri kısa müddette bütçede göreceğiz” dedi.
Reuters’a bilgi veren bir öbür üst seviye yetkili ise “Düzenlemeye nazaran, Merkez Bankası’nın kârının dağıtılmasında ihtiyat akçesi için ayrılan %20 uygulaması kaldırılacak lakin uygulamadaki %10’luk olağanüstü ihtiyat akçesindeki ‘fevkalade’ sözü kaldırılarak, uygulama bu biçimde devam edecek” dedi ve ekledi:
“Ayrıca, son yıl kârından ayrılan ihtiyat akçesi hariç olmak üzere birikmiş ihtiyat akçeleri her yıl kâra dahil edilebilecek ve bu kapsamda dağıtılabilecek.”
Yetkili bu düzenleme ile geçmişte alınan %20 oranındaki ihtiyat akçesinin tek seferde Hazine’ye aktarılmış olacağını da belirtti.
Bütçe açığı geçen yılın birinci beş ayındaki 20.5 milyar TL düzeyinden bu yıl birebir periyotta yaklaşık %225 artışla 66.5 milyar TL oldu. Birinci 5 ayda gelirler %15 masraflar ise %28.4 arttı. Gelirlerdeki artışın düşük kalmasında yavaşlayan iç talep belirleyici olurken, yavaşlayan ekonomiyi canlandırma adımları da gelirlerin azalmasında tesirli.
HEDEFLERİN AŞILACAĞINA KESİN GÖZÜYLE BAKILIYOR
Bütçe açığında yılın birinci 5 ayında 80.6 milyar TL’lik 2019 gayesinin %82.5’ine ulaşılmış durumda. Bu data bile tek başına açığın daha da artacağına işaret ederken, gündemdeki tek seferlik gelirlere karşın, amaçların aşılacağına kesin gözüyle bakılıyor.
Türkiye iktisadının makro manada, bilhassa de misal ülkelere kıyasla, en güçlü olduğu alanlardan biri olan bütçe istikrarı, 2016’da yaşanan darbe teşebbüsünün tesirlerini azaltmak için alınan tedbirlerle kısmen bozulmaya başladı.
Bunun yanı sıra başta Kuzey Irak ve Suriye olmak üzere jeopolitik gelişmeler nedeniyle güvenlik harcamalarındaki artış da bu etkiyi tetikledi. Son devirde emekli ve çalışanlara yönelik atılan genişlemeci adımlar da harcamalar tarafındaki yükselişin kalıcı olarak hızlanmasına neden oldu. Yılda iki sefer ikramiye ödenmesi bile tek başına bütçeye yıllık yaklaşık 24 milyar TL ödeme oluşturuyor.
Merkezi idare bütçesinde 2018 sonunda kimi sarfiyat azaltıcı önlemler de uygulandı lakin harcamalardaki sert artış genel olarak tek seferlik gelirlerle desteklendi.
GELİR VERGİSİNDE ARTIŞ, KURUMLARDA İNDİRİM ÖNGÖRÜLÜYOR
TCMB’nin ihtiyat akçesinin transferi bile başına bütçe açığının GSYH’ya oranını %1 azaltıyor. Yıl sonunda hedeflenen bütçe açığı 80.6 milyar TL yani GSYH’nın %1.8 düzeyinde. Lakin ekonomistler gelir artırıcı hiçbir adım atılmaması halinde bu yıl açığın GSYH’ya oranının %3’ü aşabileceğini öngörüyor.
Konu hakkında bilgi sahibi kaynaklar hala üzerinde çalışılan düzenlemeye nazaran şirketlere takviye sağlanması için kurumlar vergisinin iki puan düşürülmesini bunu yanı sıra bilhassa gelir vergisinde üst dilimde artışın değerlendirildiğini kaydetti.
Hükümetin kurumlar vergisine ait her hangi bir adım atmaması halinde bu vergi 2020 sonuna kadar %22, 2021’de ise %20 olarak uygulanacak.
Bir yetkili, “Vergi dilimleri hala bedellendiriliyor ancak bunun yanı sıra bilhassa geliri yıllık 1 milyon liranın üzerinde olanların vergisinin yüzde 50’ye yakın bir oran olması gündemde” dedi.
Halen gelir vergisinde %15, 20, 27 ve 35 olarak dört dilim halinde uygulanıyor.
Yetkililerin verdiği bilgiye nazaran gelir vergisinde planlanan değişikliklerin alt gelir kümesine yönelik “ek bir vergi yükü” getirmeyecek biçimde şekillendirilecek.
GİDER AZALTICI, GELİR ARTIRICI DİĞER ADIMLAR DA GÜNDEMDE
“Makul biçimde sarfiyatların azaltılması üzere temel bir gaye var. Üstüne bir de gelir artırıcı, bütçeyi güçlendirecek kimi kararların alınması değerlendiriliyor” diyen üst seviye yetkili, “Teklif metninde ultra lüks olarak tanımlanan konutların satışında vergi oranları artırılacak. Öbür konut alışlarında rastgele bir vergi düzenlemesi gündemde olmayacak.
Aynı yetkili, iktisat idaresinin kimi makro ihtiyati önlemler üzerinde de çalıştığını belirterek, “Başka kimi vergi adımları olabilir. Gelir artırıcı adımlar görebiliriz, kimi bölümler desteklenebilir de lakin bütçedeki bozulmanın daha fazla olmaması için yılın kalanında masrafların önemli biçimde kısılması kelam konusu olabilir” dedi. Birinci 5 aylık datalara nazaran bütçede vergi gelirlerinin %23.9’unu artırım bedellendirilen gelir vergisi %13.8’ini ise indirim bedellendirilen kurumlar vergisi oluşturuyor. ÖTV %20, ithalde alınan KDV ise %18.7 seviyesinde bulunuyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 10 Nisan’da gerçekleştirilen Yeni İktisat Programı Yapısal Dönüşüm Adımları 2019 başlıklı toplantında Yeni vergi mimarisi kapsamında istisna ve muafiyetler azaltılacağını, kurumlar vergisinin ise düşürüleceğini söylemişti.
REUTERS