Şair ve bestekar buluşması her vakit âlâ olmaz ve zordur. Ahmet Muhip Dıranas’ın iki şiirini besteleme fikri nasıl doğdu?
Türk edebiyatının en değerli şairlerinden Ahmet Muhip Dıranas, Fahriye Abla ve Olvido şiirleriyle tanınan bir şair. Bu iki yapıttan ben de uzun vakittir haberdarım. Dıranas’la yollarımızın kesişmesi ise 2015 yılında oldu. “Muhip Bey” çalışmamı ithaf ettiğim, edebiyat öğretmeni Ömer Türkoğlu, ikinci albümüm “a little red bug”ın albüm notlarında Dıranas’tan şu alıntıyı yapmıştı: “Yeniden yarattı seni saklı bir el!”
Türkoğlu bana birebir yıl Dıranas’ın şiir kitabını da ikram etmişti. Severek okumuştum lakin şiirler benimle konuşmamıştı o vakit. Ta ki 2018’in Kasım ayında çok sevip saydığım bir sanatçı olan Cymin Samawatie’nin kaydına bir şiir okumak için davet edilene kadar kitap rafta durdu. O kayıt vesilesiyle Dıranas’ın şiir kitabını raftan almış lakin kayda götürmemiş, masanın üzerine bırakmıştım. O kayıtta Şevket Akıncı’nın bir şiirini okumayı seçmiştim.
Eve döndüğümde Dıranas beni bekliyordu. Piyanonun başına oturmamla Esmer şiirini bestelemem bir oldu. Sonraki gün bir şiirini daha bestelemek istemiştim, hakikaten “Ağrı” dışındaki hepsini bestelemeye çalıştım, fakat olmadı. O gün “Ağrı”dan kaçınmıştım. Bir sonraki gün yeniden koşa koşa piyanonun başına oturdum. “Ağrı”yı sindire sindire okudum, ne de olsa kocaman bir şiir o. Gözyaşları içinde şiiri besteledim. Güya bütün bu olanlar benim “Ağrı” şiiriyle buluşmam için oldu.
Nasıl bir histi geriye dönmek, bu müzikleri bestelemek ve Dıranas ile bu türlü bir bağlantı kurmak?
Ahmet Muhip Dıranas, Ağrı’da askerlik yapmış. Ben de küçükken annemin mecburi hizmeti sebebiyle Ağrı’da kalmıştım. Ağrı Dağı’nı Doğu Beyazıt’tan birinci gördüğüm an hala dün üzere aklımdadır. Yaşım küçüktü fakat Muhip Bey’in şiirinde anlattığı hisleri hissettim.
Sonrasında Dıranas ile ilgili araştırma yaparken bir belgesel buldum, vefatından sonra çekilmişti bu belgesel. Orada eşi Münire Hanım “Ağrı” şiirinden bahsetmekteydi ve tam da benim bestelediğim kısmından şiiri okumaya başladı. Tüylerim diken diken olmuştu. Nasıl olur da birebir şiire, hatta şiirin birebir kısmına vurulmuştuk? Zordu tabi uzun bir şiirden mısra seçmek. Gerçek mısraları seçtiğimi umuyorum, hatta bunu biliyorum.
Dıranas’ı edebiyat dünyası “yenilikçi ve sesin müziğine değer veren bir şair” olarak tanımlar. Siz neler söylemek istersiniz?
Ahmet Muhip Dıranas şiirinde biçimi, tınıyı ve ahengi son derece önemsemiştir. Hece ölçüsünde yazmasına karşın durak yerlerini değiştirmiştir, işte bu yüzden şiirinde güçlü bir ritim mevcut. Bu ritmik zenginlik sebebiyle “Ağrı” şiirinde hem vakit hem de tempo değişiklikleri yapmam gerekti. Ayrıntı vermek gerekirse yedi sekizlik başlayan kesim nakaratta hızlanarak dokuz sekizlik oluyor ve köprüde dört ikilik özgür tempolu bir yapıya dönüşmesinin akabinde yedi sekizlik devam ediyor.
Çoğumuz Dıranas’ı Fahriye Abla şiiriyle tanır, bu durumdan mutsuzdu kendisi. 30’lu yıllarda yazdığı bu şiir yüzünden “Fahriye Abla’nın şairi” diye anılmak istememiş. Ben “Fahriye Abla”nın, Muhip Bey’in yaramaz çocuğu olduğunu düşünüyorum. Ayrıyeten Atilla Özdemiroğlu tarafından bestelenen ve Özdemir Erdoğan tarafından yorumlanan müzik, çok sevdiğim ve çok özel bulduğum bir çalışmadır.
Ama Muhip Bey’i anlıyorum da bir taraftan. “Olvido”yu yazmış zira. “Olvido”, Türk edebiyat tarihinde bir başyapıttır. Bu diyeceğime kimsenin karşı çıkacağını sanmam.
“Dalga dalga atak edip pişmanlıklar /
Unutuşun o tunç kapısını zorlar /
Ve ruh, atılan oklarla delik deşik; /
İşte, doğduğun eski evdesin birden /
Yolunu gözlüyor lamba ve merdiven, /
Susmuş ninnilerle gıcırdıyor beşik /
Ve cümle yitikler, mağlûplar, mahzunlar…”
“Unutuşun o tunç kapısı” derken tunç sözü, bilhassa tınısı bakımından ne kadar da güçlü bir kelime! Sesli okursanız dediğimi anlayacaksınız. Şiir aslında sesli okunur, kendi müziği vardır şiirin.
Ahmet Muhip Dıranas şiirinde bu ahengi tesadüfen yakalamadı. Kendi kelamlarıyla:
“Gençlik yıllarım gözlerimin önüne geliyor. Bazen bir kafiye peşinde bütün bir gün aç gezdiğim olurdu. Maddi refah ve istikbal namına ne yapılmak gerekirse, hepsini şiir yazma, kitap okuma, fikir ve sanat adamı olma peşinde harcadım. Bugün, hayat için, parmaklarımda ezilmiş bir kelebek gubarından diğer iz yok.”
Neden albüm değil de iki modül?
Ben Dıranas’ın benimle konuştukları için bestelediğim bu iki şiirini, hele ki “Ağrı”yı bir albümün modülü yapma fikrini düşündüm tabi ki ancak düşünür düşünmez bu iki şarkıyı başka ele almanın daha uygun olacağına karar verdim. Hem duygusu tazeydi, bekletmek istemedim, hem de bu müzikleri bir ortaya getirebileceğim müzikler değil elimdekiler. Ahmet Muhip Dıranas’ın şiiri hak ediyor ayrıyeten yayımlanmayı.