Ertuğrul Beyefendi, 13. yüzyılın ortalarında Oğuzların Kayı uzunluğunun önderi ve Osmanlı Beyliği’nin kurucusu olan Osman Bey’in babasıdır.Anadolu Selçuklu Devleti’nin Bizans İmparatorluğu hududunda bulunan uç emirliklerindeki Türk sayısı, 1243 yılında gerçekleşen Kösedağ Muharebesi sonrasında Anadolu’da başlayan Moğol baskısı sebebiyle artış göstermiş; buna paralel olarak Bizans topraklarına yapılan akınlar artmıştı.
Bu akınlar sonucunda, Bizans topraklarında ikinci halka uc beylikleri kurulmaya başladı. 13. yüzyılın ikinci yarısında bu beyliklerin en güçlüsü pozisyonunda olan ve Kütahya civarında karar süren Germiyanoğulları Beyliği, 1300’lere gerçek Batı Anadolu’da fetihler yaparak üçüncü halka uc beyliklerinin kurulmasını sağladı. Sultan Öyüğü (günümüzde Eskişehir) bölgesinde, ucun en ileri çizgisi olan Söğüt’te yerleşen Türk uzunluğunun başında Ertuğrul Gazi bulunmaktaydı. Ertuğrul Gazi’ye bağlı boyun bu bölgeye ne vakit ve nasıl geldiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, bahis hakkında farklı görüşler mevcuttur.
Ertuğrul Gazi’nin anısına Türkmenistan’da basılan 500 Türkmenistan manatı bedelindeki hatıra parası. Ruhî Tarihi’ne nazaran Ertuğrul Gazi yahut cetlerinin önderliğindeki 340 kişilik Türk uzunluğu, Selçuklular ile birlikte Türkistan’ı terkedip Anadolu’ya gelerek Engüri (günümüzde Ankara) civarındaki Karacadağ eteklerine yerleşti.1222-1230 yılları ortasında, İznik İmparatoru III. İoannis ile Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad ortasında Sultan Öyüğü ve Engürü civarında gerçekleşen gayretlerden haberdar olan Ertuğrul Gazi, orduya hizmet emeliyle çarpışmalara katıldı, bu kapsamda Karacahisar’a yapılan kuşatmada yer aldı.
Bunu memnuniyetle karşılayan I. Alâeddin Keykubad, Ertuğrul Gazi’yi akıncı başı yaptı. 1230 yılında, Harezmşahlarla yapılan Yassı Çemen Muharebesi ve Moğollarla yapılan Kösedağ Muharebesi sebebiyle I. Alâeddin Keykubad ile III. İoannis ortasında barış sağlandı.Kısa müddet sonra I. Alâeddin Keykubad, Ertuğrul Gazi yahut atalarına Söğüt’ü kışlak, Domaniç’i yaylak olarak verdi.
Ertuğrul Gazi akınlarına buradan devam ederken, I. Alâeddin Keykubad’ın ayrılmasının akabinde Karacahisar elden çıktı. Bunun üzerine Ertuğrul Gazi, yerli tekfurlarla uzlaşma yoluna gitti. Ruhî Tarihi’nde yer alan bu bilgileri Neşrî, Ruhî’den aktarmaktadır.
Âşıkpaşazâde ise bu anlatılanları kısaltmış ve içeriğini değiştirerek, yaşananları Osman Beyefendi devrine nakletmiştir.Başka bir öyküye nazaran ise Sürmeli Çukur (Aras Irmağı vadisi) yahut Ahlat’tan Engüri civarındaki Karacadağ eteklerine yerleşen Ertuğrul Gazi ve aşireti, burada bir müddet kaldı ve İznik İmparatoru III. İoannis’e karşı I. Alâeddin Keykubad’ın ordusunda yer aldı. Lakin Moğol hücumları sebebiyle I. Alâeddin Keykubad’ın Konya’ya dönmesinin akabinde Ertuğrul Gazi’ye Söğüt’ü kışlak, Domaniç’i yaylak olarak tayin etti.