Merkez bankalarının tarihindeki en agresif para siyaseti sıkılaştırmasına ve güç fiyatlarındaki düşüşe karşın bir türlü toparlanamayan “inatçı enflasyon” sorun olmayı sürdürüyor. Hükümetler artan besin ve güç fiyatlarıyla öteki maliyetlerin vatandaşlara tesirini hafifletmek emeliyle yeni tedbirler almaya devam ediyor.
Covid-19 salgını sonrası tedarik zincirindeki sıkıntıların hafifleyerek sürmesi ve Rusya-Ukrayna savaşının tesiriyle başta besin, emtia, güç ve başka temel muhtaçlık unsurlarının fiyatları birçok ülkede yüksek seyrini koruyor.
Rusya-Ukrayna savaşının artırdığı global belirsizlik, global iktisat ve finans dahil olmak üzere çok boyutlu bir tesire sahipken, güç dalındaki hala yüksek fiyatlar öbür mal fiyatlarını tetiklemeye devam ediyor.
Ukrayna’daki savaşın yanı sıra , Jeopolitik tansiyonlar, besin piyasasındaki arz zahmetleri, inatçı yüksek enflasyon, enflasyon karşısında faiz artışları, sıkı para siyaseti ve finansal piyasalardaki belirsizlik ekonomiyi etkiliyor.
Uzun yıllar çok düşük enflasyon oranlarının akabinde yüksek inatçı enflasyon, gelişmekte olan ülkelerin yanı sıra gelişmiş ekonomilerde de insanların ömür maliyetini her geçen gün artırıyor.
DÜŞÜK GELİRLİLER YÜKSEK BESİN FİYATLARIYLA KARŞI KARŞIYA
Çoğu merkez bankası fiyat istikrarını sağlamak için yüzde 3’nün altında enflasyon hedeflerken enflasyon oranı, bu bankaların aldığı yürekli önlemlere rağmen hala hedeflenen düzeyin epey çok üstünde seyrediyor.
Bunun yanında dünya genelinde birçok ülkede besin ve güç hariç tutularak hesaplanan çekirdek enflasyon yüksek kalmaya devam ederken, ülkelerin enflasyonun meydan okumasına karşılık vermesiyle gelen sıkılaşan para siyasetleri iktisatta resesyon telaşlarını de beraberinde getiriyor.
Özellikle düşük gelirliler çok yüksek besin fiyatlarıyla karşı karşıya kalarak enflasyondan muzdarip. Çalışanlar alışılmışın dışında yüksek enflasyon karşısında enflasyon üzerinde fiyat artışları talep ediyor.
Geçen ay, ABD ve Avrupa’daki iflaslarla bankacılık bölümünde yaşanan çalkantılar, ülkelerin para siyasetini gereğinden fazla sıkılaştırdığı kaygılarını ortaya çıkarırken, hafta başında OPEC+ kümesinin mayıs prestijiyle petrol üretiminde günlük 1 milyon varili aşkın kesintiye gitme kararının da enflasyonla çabayı zorlaştıracağı bedellendiriliyor.
Bazı ekonomilerde enflasyon, düşen güç fiyatlarıyla geçen yıl ulaştığı tarihi düzeylerden yavaşça gerilemeye başlasa da hükümetler, enflasyonun vatandaşlar üzerindeki tesirini hafifletmek hedefiyle yeni önlemleri hayata geçiriyor.
AMERİKA KITASI
Dünyanın en büyük iktisadı ABD’de, bilhassa güç ve besin fiyatlarındaki artışların tesiriyle geçen yıl ortalarında 41 yılın tepesine ulaşan enflasyon, şubatta yıllık yüzde 6 ile beklentilere paralel gerçekleşti.
Geçen yıl ağustosta yürürlüğe giren “Enflasyonu Düşürme Yasası” çerçevesinde ABD idaresi, enflasyonun düşürülmesine yönelik kapsamlı sıhhat, iklim ve vergi düzenlemelerini hayata geçirdi.
Bu kapsamda ABD, fiyatlarını enflasyon oranından daha fazla artıran ilaç üreticilerine ceza uygulayacak. Böylece 65 yaş ve üstü şahıslar için federal sıhhat sigortası olan Medicare’den yararlananların maliyetleri, doz başına yaklaşık 400 dolar azalacak.
Brezilya’da şubat ayında minimum fiyatın mayıstan itibaren 1302’den 1320 Brezilya realine yükseltileceği bildirildi. Geçen yıl aralıkta kongre, bu yıl fakir ailelere yapılan toplumsal yardım ödemelerini sürdürmek için harcama üst hududunu artıran bir anayasa değişikliğini onaylamıştı.
Meksika, bu yıl için taban fiyatı yüzde 20 artırdı. Enflasyonu denetim altına almak için besin arzını çeşitlendirmek isteyen Meksika, geçen ay birinci kere ithal Brezilya sığır eserlerine kapılarını açtı. Kolombiya’da da taban fiyatta 2023 için yüzde 16 artışa gidildi.
AVRUPA
Avrupa Komitesi, gaz fiyatı tavan sistemini mayıstan itibaren Avrupa Birliği’ndeki tüm ticaret merkezlerini kapsayacak biçimde genişleteceğini açıkladı. AB ülkeleri üst hudut konusunda geçen yıl aralıkta muahedeye varmıştı.
İtalya geçen ay ailelerin ve firmaların güç faturalarını kısmak için yaklaşık 5 milyar avro kıymetindeki önlemleri onayladı. Roma, güç maliyetlerini hafifletmek için 2023 bütçesinde 21 milyar avronun üzerinde kaynak ayırdı.
Portekiz de mart ayında, temel besin eserlerinde katma kıymet vergisinin kaldırılmasını da içeren, düşük gelirli ailelere yardımcı olacak bir paket duyurdu.
Yunanistan taban fiyatı 1 Nisan’dan itibaren yükseltirken, bu artış geçen yıl başından bu yana üçüncü minimum fiyat artırımı oldu.
İrlanda, şubatta hane halklarına yardım için finansman paketi açıkladı ve konaklama bölümü için süreksiz olarak daha düşük KDV oranını yaz dönemi boyunca uzattı.
Fransa, geçen ay tüketicilerin besin fiyatlarıyla başa çıkmasına yardımcı olmak için ülkenin ana süpermarket zincirleriyle mutabakata vardı.
Almanya, geçen yıl başlatılan yardım paketi kapsamında mayısa kadar elektrik fiyat tavanını finanse etmek için 14,5 milyar avro harcamayı planladı.
İspanya minimum fiyatı, ocaktan itibaren yüzde 8 yükseltirken, Çek hükümeti minimum fiyatta 6,8 artışa gitti.
ASYA VE AFRİKA
Mart ayında Hindistan, federal hükümet çalışanları için enflasyona nazaran ayarlanmış ödeneği yüzde 4 artırdı.
Japonya’nın önde gelen şirketleri, mart ayında hükümetin fiyat artışı davetine cevaben, çeyrek asrın en büyük fiyat artışlarını yapmayı kabul etti. Ülkede hükümet, enflasyonu sınırlamak için mevcut bütçedeki yedek fonlardan 2 trilyon yenden (15,3 milyar dolar) fazla tahsis gerçekleştirecek.
Tayland geçen ay, dizel eserlerinde özel tüketim vergisi indirimini 20 Temmuz’a kadar uzatmaya karar verdi.
Filipinler, geçen yıl aralıkta pirinç ve öbür besin hususlarındaki düşük tarife oranlarını 2023’ün sonuna kadar uzattı.
Güney Afrika’daki kamu kesimi sendikalarının birçok mart sonunda beş aylık grevin akabinde yüzde 7,5’lik fiyat artışını kabul etti.
İsrail hükümeti mart başlarında ana kamu bölümü sendikasıyla bir fiyat mutabakatına vardı. Yaklaşık 350 bin devlet memurunu kapsayan mutabakat ile 2020-2027 ortasında yüzde 11 artırım ile tek seferlik bir hibe sunuldu.
Türkiye’de de en düşük emekli maaşı 5 bin 500 liradan 7 bin 500 liraya yükseltilirken, hükümet, temmuzda taban fiyata orta artırım yapılacağını bildirdi. (AA)