Yaşlanma, insanın olağan bedensel ve ruhsal fonksiyonlarının giderek azalması olarak tanımlanır. Doğal ve kaçınılmaz bir süreçtir. ‘Ancak yaşlanmanın suratı ve yoğunluğu şahsa nazaran değişir” diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, yaşlanma biçimlerindeki farklılıkların temel nedenlerini şöyle sıraladı:
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz
GENETİK
Bireyler ortasındaki genetik farklılıklar, nasıl yaşlandıkları konusunda farklılıklara neden olabilir. Genetik faktörler, yaşlanma suratını ve yörüngesini belirlemede değerli bir rol oynar. Kimi genler, hücresel tamir düzeneklerini, antioksidan savunmaları ve yaşa bağlı hastalıklara hassaslığı olumlu etkileyebilir.
YAŞAM TARZI
Bireylerin hayat stillerinin yaşlanma süreçleri üzerinde kıymetli bir tesiri vardır. Sıhhatsiz beslenme, hareketsizlik, sigara, alkol tüketimi ve çevresel toksinlere maruz kalma üzere faktörler hücre sıhhatini, iltihaplanma seviyelerini, bedendeki genel oksidasyon (paslanma) ve yıpranmayı olumsuz etkileyebilir. 2014 yılında Finlandiya’da yapılan geniş çaplı bir araştırmaya nazaran; sigara içmek 30 yaşındaki şahısların hayat mühletini ortalama 6 yıl, denetim altına alınmayan diyabet ise 6,5 yıl kısaltır. Hareketsizlik de ortalama hayat mühletini 2,5 yıl azaltır.
ÇEVRESEL FAKTÖRLER
Hava kirliliği, güneşin yanı sıra tarım ilaçları, besin katkı unsurları üzere toksinlere maruz kalmak yaşlanma sürecini olumsuz tesirler.
HORMONAL DEĞİŞİKLİKLER
Östrojen yahut testosteron üzere cinsiyet hormonlarında azalma üzere yaşla birlikte ortaya çıkan hormonal değişiklikler, çeşitli fizyolojik süreçleri ve yaşlanma sürecini bireyler ortasında farklı formda etkileyebilir.
SAĞLIKSIZ BESLENME
Uzun ve sağlıklı ömürde istikrarlı beslenmenin rolü büyük. Sıhhatsiz beslenme kronik hastalıkların tetiklenmesinde ve erken yaşlanmada değerli bir faktördür. Bol meyve ve zerzevat tüketimi ortalama ömür müddetini uzatabilir. Zerzevat yüklü beslenmek yaşlanma suratını yavaşlatabilir.
UYKUSUZLUK
Bilimsel araştırmalara nazaran 9 saatin üzerinde ve 6 saatin altında bir uyku hem hastalık hem de erken yaşlanma riskini artırıyor. Yani uyku sistemi olmayan bireyler daha süratli yaşlanıyor.
STRES
Son bilimsel yayınlar süratli yaşlanmada gerilimin en aktif faktör olduğunu ortaya koydu. Yani siz ne kadar sağlıklı da beslenseniz, sistemli idman de yapsanız gerilimli bir hayat sürüyorsanız bu erken yaşlanacağınız manasına gelir. Uzun ömrün sırrı toplumsallaşmak, memnun ve olumlu olmaktan geçer. Yakın vakitte Japonya’da yapılan çalışmanın sonuçları müspet olumlama yapmanın ve duygusal farkındalığı artırmanın uzun ve sağlıklı ömrün ana reçetesi olduğunu gösteriyor. Ağır gerilim altında olmak, ortalama ömür müddetlerini 3 yıl kısaltıyor. Lakin gerilimin yol açtığı hipertansiyon, diyabet, kanser üzere risklerle bu oran daha da fazla artıyor.
YAŞLANMANIN 3 TİPİ VAR
Son yıllarda ‘yaşlanma tipi’ terimi gündeme geldi. Şahıslar 3 ana başlık altında yaşlanma eğilimi gösteriyor. Buna nazaran biyolojik yaş haritasında bağışıklık sistemi etkilenmesine nazaran yaşlanma, karaciğer ve böbrek toksin atma sistemine nazaran yaşlanma ve metabolik işlevlerde bozulmaya nazaran inflamasyonla (vücutta iltihaplanma) yaşlanma görülebiliyor. Örneğin metabolik sisteme nazaran yaşlanmaya yatkınlığı olanlarda diyabete yakalanma riski yüksektir ve inflamasyon bu şahıslarda yüksektir. Olağan bireyler sadece bir değil, iki yahut daha fazla yaşlanma çeşidine yatkın da olabilir ve farklı sıhhat meseleleri için birleşik bir riskle karşı karşıya kalabilir.
