Sağlığa Evet Derneği Lideri Prof. Dr. Elif Dağlı, Dünya Sıhhat Örgütü’nün Global Trans Yağ Raporu’nun Avrupa Bölgesi bölümünde Türkiye’nin mercek altına alınmasının, Türkiye’nin sorumluluğunu artırdığını belirterek, değerli bir halk sıhhati sıkıntısını çözecek olan trans yağın tedarik zincirinden 2023 yılına kadar tümden kaldırılması kararının beklendiğini ifade etti.
Dağlı, yaptığı yazılı açıklamada, Dünya Sıhhat Örgütü Global Trans Yağın Kaldırılması Raporu’nda Türkiye’ye özel kısım ayrıldığına ve Türkiye’nin gelecek yıl içinde en kıymetli gelişmeyi gösterecek ülke olacağının öngörüldüğüne
değindi.
TRANS YAĞLAR HER YIL YARIM MİLYON İNSANI ÖLDÜRÜYOR
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın görüşmeye açtığı Türk Besin Kodeksi Yönetmeliği taslağında, 100 gram yağda trans yağ oranını 2 gram olarak sınırladığını aktaran Dağlı, 2019 sonuna kadar tamamlanması beklenen bu mevzuatın, halk sıhhati topluluğu ve besin üreticileri tarafından desteklendiğini ve dünya kamuoyu tarafından izlendiğini belirtti. Dağlı, besinlerde kullanılan trans yağ nedeniyle dünyada yılda yarım milyon kişinin koroner kalp hastalığı nedeniyle hayatını yitirdiğine dikkati çekerek, şu bilgileri paylaştı:
“Endüstriyel trans yağ yerine sağlıklı yağların kullanılması, maliyeti arttırmadan, tadı değiştirmeden mümkündür. Dünya Sıhhat Örgütü 2018 Mayıs ayında hükümetlere 2023 yılına kadar besin tedarik zincirinden trans yağları kaldırmak üzere bir siyaset paketi sundu. Siyaset paketi, kanunlar ve düzenlemeler ile sağlıklı yağların trans yağların yerine geçmesini, bu hususta farkındalık yaratılmasını ve mevzuata ahengin izlenmesini içermekteydi. Bir yıl içerisinde birçok ülkede daha trans yağ ile ilgili kanunların hayata geçmesi ve uygulanması izlendi. Dünya nüfusunun yüzde 31’ini oluşturan 28 ülkede 2,4 milyar kişi artık trans yağ ile ilgili kanunların müdafaası altındadır. 2018 yılı içerisinde 24 ülke daha değişikliği benimsedi, altı ülke uygulamaya girdi. Birtakım ulus ötesi firmalar da trans yağı eserlerinden kaldırmak üzere adım attı. Gelişmeler ümit verici olmakla birlikte dünya nüfusunun çoğunluğu şimdi trans yağların zararlı etkilerinden korunmamaktadır. Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, Letonya, Tayland, Slovenya en uygun uygulamaları gerçekleştiren ülkeler olurken, Peru, Suudi Arabistan, Uruguay trans yağ kaldırılmasını yasalaştırmışlar, Hindistan ve Türkiye mevzuat görüşmelerini sürdürmektedir.”
“DESTEK VERMEYE HAZIRIZ”
Marketlerde satılan paketli ve açık besinlerin trans yağ oranlarını ölçme ve denetlemenin nispeten kolay, lakin piyasadaki trans yağ içeren ürünlerin çoğunu satan küçük ve orta ölçekli işletmelerin kontrolünün sıkıntı olduğunu vurgulayan Dağlı, şöyle devam etti:
“Türkiye’de yapılan çalışmalar besinlerin yüzde 7’sinde trans yağ oranının yüzde 2’nin üzerinde olduğunu ortaya koymuştur. Ülkemizdeki kıymetli bir halk sıhhati problemini çözecek olan trans yağın tedarik zincirinden 2023 yılına
kadar tümden kaldırılması kararını dört gözle bekliyoruz. Dünya Sıhhat Örgütü’nün Küresel Trans Yağ Raporu’nun Avrupa Bölgesi kısmında Türkiye’nin mercek altına alınması sorumluluğumuzu artırmıştır. Dünya kamuoyunun bizden beklediğini yerine getirmek için sivil toplum olarak her türlü takviyesi vermeye hazırız. Gerek sivil toplum gerekse global rekabet gereği besin sanayicileri tarafından da desteklenen bu düzenlemenin her etabı tamamlanmış olup Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’ni daha fazla geciktirmeden yayımlaması beklenmektedir.”
“TRANS YAĞLARIN ALTERNATİFİ VAR”
Türkiye Diyetisyenler Derneği 2. Lideri ve Atılım Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Zeynep Begüm Kalyoncu da trans yağın en sık kısmının hidrojenize yağda bulunduğunu ve bu tip yağların sağlıklı
alternatifi olmasına karşın fırınlanmış hamur eserlerinin ve kızartılmış gıdaların hazırlanmasında kullanıldığını anlattı. Trans yağların sağlıklı alternatiflerle yer değiştirmesini izleyen 25 yılda, 17 milyon kişinin hayatının kurtulacağına işaret eden Kalyoncu, trans yağı sağlıklı alternatiflerle değiştirmenin, maliyeti ve besinlerin tadını değiştirmediğinin altını çizdi.
Türk Kardiyoloji Derneği Lipid Çalışma Kümesi Lideri Doç. Dr. Öner Özdoğan ise dünyada bir numaralı mevt nedeni olan kardiyovasküler hastalıkların yılda 18 milyon kişinin vefatına yol açtığını belirterek, şu bilgileri paylaştı:
“Trans yağların kaldırılması kalp hastalığı yükünü azaltacak en etkin ve uygulanabilir formüllerden biridir. Dünya Sıhhat Örgütü, Danimarka’nın 2003’de uygulamaya başladığı üzere trans yağları, yağ içinde yüzde 1-2 ile sınırlamayı yahut Kanada ve ABD’nin yaptığı üzere kısmi hidrojenize edilmiş yağları güvenli olmayan besin sınıfına almayı önermektedir.”
28 ÜLKE TRANS YAĞLARI KALDIRDI
Türk Kardiyoloji Derneği İdare Konseyi Üyesi Doç. Dr. Asiye Ayça Boyacı da dünyada hala 122 ülkede besinlerde trans yağ kullanıldığını ve bu nedenle 5 milyar kişinin kalp hastalığı riski taşıdığını aktararak, geçen yıl 28 ülkenin besin tedarik zincirinden trans yağları kaldıran politikalar benimsediğini, 6 ülkenin trans yağ kullanımını kısıtladığını, 25 ülkenin 2 yıl içinde yürürlüğe girecek trans yağ düzenlemelerini kabul ettiğini kaydetti.
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kolu Öğretim Üyesi ve Sıhhate Evet Derneği Üyesi Prof. Dr. Pınar Ay ise ABD’de trans yağın gıda tedarik zincirinden kaldırılmasının 20 yılda 130 milyon dolar mertebesinde mali faydası olduğuna dikkati çekti.
Türk Kardiyoloji Derneği İdare Heyeti Üyesi Prof. Dr. Ertuğrul Okuyan da kısmen hidrojenize edilmiş yağların 2017’de pazar hacminin 128 bin tona ulaştığı bilgisini vererek, Türkiye’nin besinde trans yağın yüksek olabildiği Doğu Avrupa ve kimi Orta Doğu ülkelerine de ihracat yaptığını belirtti.
AA