Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), ‘M. Tuberculosis’ basilinin keşfedildiği gün olan 24 Mart 1882 tarihine ithafen, 1996’dan beri her yıl 24 Mart’ı ‘Dünya Tüberküloz Günü’ olarak belirledi ve hastalığa dikkat çekmek üzere etkinlikler düzenlenmesini önerdi.
Geçen hafta Akciğer Sıhhati ve Ağır Bakım Derneği (ASYOD) tarafından Antalya’da gerçekleştirilen Ulusal Akciğer Sıhhati Kongresi’nde, açıklamalarda bulunan ASYOD İdare Şurası Üyesi ve Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Şurası Üyesi Prof. Dr. Tevfik Özlü, tüberküloz basili taşıyıcısı olan lakin hastalık yaşamayan dünyada 2 milyara yakın ‘gizli tüberküloz’ olayı olduğunu söyledi.
Her yıl bunların ortasından 10 milyona yakın etkin tüberküloz hastası çıktığını belirten Prof. Dr. Özlü, şunları söyledi:
– Şayet saklı tüberküloz hadiselerinin ortasından, ileride faal hastalığa dönüşebilecek olanları evvelden bilebilirsek, biz bu bireylerin hami tedavilerle hasta olmalarını önleyebiliriz. Ayrıyeten saklı tüberküloz hadiseleri, hastalık meydana geldiğinde basili pek çok bireye bulaştırma riski de oluşturuyor. Halbuki gözetici tedaviye aldığımızda, bulaşmayı da önlemiş olacağız. Münasebetiyle tüberkülozun toplumda yayılmasını, bulaşmasını ortadan kaldırmış oluyoruz. Günümüzde yeni konsept, saklı tüberkülozu risk kümeleri için evvelce tedavi edip etkin hastalığı önlemek ve böylelikle sağlıklı toplumu da korumak.
Prof. Dr. Tevfik Özlü
BAĞIŞIKLIK BASKILAYICI TEDAVİLER ÇOK KULLANILDI
Gizli tüberküloz olayında hastalığın etkin hale gelmesi için gereken şartların ise büyük ölçüde bağışıklık sistemiyle ilgili olduğunu belirten Prof. Dr. Özlü, şu bilgileri verdi:
– Daha çok, kişinin bağışıklık sistemini bozan durumlar olduğunda taşıyıcı olanlar etkin hasta haline geçiyor. Mesela HIV olumluluğu ya da anti-TNF ilaçlar dediğimiz bağışıklığı baskılayan ilaçların kullanımı, kronik böbrek hastalığı tablosu gelişmesi, organ nakli olmak üzere; tüberküloza karşı bizi koruyan, basili sınırlayan, basilin çoğalmasını engelleyen hücresel bağışık sistemini baskılayan bir durum ortaya çıkarsa, o vakit hastalığa dönüşüyor.
– Son vakitlerde daha çok artmaya başladı, zira bağışıklığı baskılayan tedaviler arttı. Bugün pek çok tıp kolunda artık bu tedaviler uygulanıyor. Organ nakilleri yapılıyor, ayrıyeten Covid pandemisinde uzun vadeli, yüksek doz kortizon tedavisi alan hastalar oldu. Onun da ötesinde bağışıklık baskılamak için birtakım ilaçlar da kullanıldı (ağır hastalarda). Bunun da tahminen bir tesiri olmuş olabilir, vakit içinde göreceğiz ancak sonuç itibariyle bağışıklık sistemi baskılanmış kişi sayısı arttı toplumumuzda. Bu nedenle de bâtın tüberkülozun açığa çıkma riski de artıyor.
DEPREM ‘AKTİF’ HASTALAR AÇISINDAN RİSK OLUŞTURDU
Deprem felaketinin tüberküloz açısından kimi riskler yaratmış olabileceğine de değinen Prof. Dr. Özlü, kelamlarını şöyle noktaladı:
– Sarsıntı bölgesi için asıl riski oluşturan, faal hastalar. Saklı tüberküloz olayları bulaştırıcı değil zira. Fakat faal tüberküloz hastaları için bu risklerin hepsi var ve artmış durumda. Zira zelzele bölgesinde insan hareketliliği çok oldu, kalabalıklar bir ortada, konteyner kentlerde, çadır kentlerde, bir soba yanıyor etrafında çok sayıda kişi yaşamak zorunda vs.
– Tüberküloz da nefes yoluyla bulaşan bir hastalık olduğu için, hasta bir kişi varsa ondan sağlam bir bireye bulaşabiliyor. Bütün bu hastalar nizamlı olarak tedavi altındaydı, bu nedenle de bulaştırıcılıkları da yoktu. Lakin zelzele sonrası, kısa bir müddetliğine de olsa bu takip sistemi sekteye uğradı. Bakanlık hızla bu sistemi ayağa kaldırdı ve kayıtlı hastalara bir halde ulaşılarak ilaçları aksamasın diye gerekenler yapıldı. 1000 civarında bu türlü etkin tüberküloz hastası ya da gözetici tedavi alan hasta vardı bölgede, onlara ulaşıldı ve tedavilerine devam edecek formda planlamalar yapıldı.
– Ancak birinci günlerde tedavisi aksamış hastalar olabilir, ya da hastalar o bölgeden farklı vilayetlere göç ettiler. Bu göçlerin birçok da ferdî oldu, yani denetim dışıydı. Hasta gittiği yerde tedavisine devam etmeyebiliyor, ilaçlarını aksatabiliyor. Bu da hem bulaşma açısından, hem de hastanın kendisinde ilaç direnci açısından risk oluşturuyor. (DHA)