50 bin kişinin ömrünü yitirdiği Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat zelzelesinin akabinde yaralar sarılmaya çalışılırken Zelzele Bilimci Yüksek Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan SÖZCÜ’ye yeni sarsıntı sinyali veren yerleri sıraladı.
Ercan, “Öncelikli olarak İznik ve Suriye başta olmak üzere sarsıntı sinyali veriyor. Bingöl, Erzincan, Erzurum, Muş, Bitlis, Hakkari, Amasya, Merzifon, Bolu- Çankırı ortasına dikkat” dedi.
HER AN SARSINTININ OLACAĞI YERLER
Prof. Ercan’ın zelzele beklentisi olan yerler şunlar:
“Türkiye’de her vakit için Bingöl başta olmak üzere Erzincan, Erzurum, Muş, Bitlis, Hakkari, Amasya, Merzifon, Bolu, Çankırı ortası, Ege Bölgesinin her yerinde her an sarsıntı olabilir. Son 10 yıldır Ege’nin zelzele duyarlığı çok arttı. Ege sarsıntılarının yıkıcılığı Doğu Anadolu ve Kuzey Anadolu kırığının yıkıcılığından daha fazla.
İznik bugünlerde sinyal veriyor. Bursa, Gemlik, Gönen, Yenice ve öbür ilçeleri. Burdur, Göller Bölgesi, Isparta, Afyonkarahisar sarsıntısını bekliyor. Balıkesir, Edremit, Ayvalık, İzmir Dikili de o denli. Foça, Karaburun, Midilli üçgeni. Rodos, Marmaris, Fethiye, Pamukkale çukuru, Aydın Germencik.
Depremin büyüklüğü bulunduğu kırığa nazaran değişir. Türkiye’de Batı Anadolu’da yıkım 6,5’dan büyük her sarsıntı yıkıcı olur. Batı Anadolu’da zelzeleler 7,3’ü geçmez. Kuzey Anadolu kırığı üzerinde olabilecek zelzeleler de 7,4-7,5 olabilir. Doğu Anadolu çekincesi büyük bir oranda arttı.”
SURİYE’DE DE ZELZELE HASSASLIĞI VAR
Suriye’de her an bir zelzele beklentisinde olduğunu belirten Övgün Ahmet Ercan, “Suriye’de olabilecek bir sarsıntı Türkiye’yi tesirler. Keza Ermenistan Erivan’da, Van’ın hududunda İran Tebriz dolayları hassas. Buralardaki sarsıntılar ülkemizi direkt tesirler. Kars da sayılacak yerlerden. Buralarda her an zelzele olacakmış üzere hassas olmak gerekiyor” dedi.
TÜRKİYE’DE EN İNANÇLI YERLER
Artvin’den başlayıp Kırklareli’ne kadar Karadeniz kıyı kısmının inançlı yerler ortasında olduğunu belirten Ercan, “Konya, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırıkkale, Sivas ve Yozgat’ın bilhassa orta kesitleri. Mardin, Siirt zelzele inançlı yerler.
Son sarsıntıda anladık ki kentin yıkılması için zelzelenin sizin bulunduğunuz yerde olması gerekmiyor. 150 -200 kilometre ötedeki sarsıntı sizi de yıkabilir. Örneği Sisam’da olan sarsıntının 75 kilometre uzaktaki İzmir’in Bayraklı ovasını yıkıp atmasını gösterebiliriz. Sarsıntılarda kırıklar değil sarsım dalgaları yıkıyor” diye konuştu.
İSTANBUL’DA DURUM
İstanbul’da bilim insanlarının sarsıntı vakti konusunda farklı fikirler ortaya koyduklarının sorusuna Ahmet Ercan, “Her ne kadar sarsıntı vakti konusunda farklı düşünsek bile yarın 7,5 büyüklüğünde sarsıntı olacakmış üzere hazırlıklı olunmalı. Vakit konusunda kimse savlı olamaz. Görüşler farklı olabilir ancak yarın zelzele olacakmış üzere hazırlıklı olmalı. Son sarsıntıda bu ortaya kondu. İstanbul’da Bakırköy, Zeytinburnu, Esenyurt, Küçükçekmece, Sefaköy, Güneşli, İkitelli, Bağcılar, Esenler, Mecidiyeköy, Ortaköy, Kuruçeşme, Üsküdar, Ferahevler, Kuruçeşme, Dolapdere, Okmeydanı, Eyüp, Kağıthane’de yapılar, Antakya’dakilerden güçlü değil” bilgisini verdi.
GÖÇÜKLERİN BİRİNCİ SORUMLUSU MÜTEAHHİT DEĞİL BAKANLIK
Bu niteliksiz meskenlerin üretiminin 1950 yılından bu yana devam ettiğini söyleyen Ercan, “Bu husus son 20 yılın kusuru değil. 1950 yılından bu yana yapılan yanlışlıkların bedelini halkımız ödüyor. Türkiye toplumsal devlet olamadı. Kural dışı yaşamanın bir modülü da Türkiye Cumhuriyeti’nin idaresi. Tarım alanlarını imara Bakanlık açıyor. Yani bir kentin gelişme alanları olacağına Ankara karar veriyor. Vefat alanlarında yapılaşmanın yolunu açan yetkili lakin yeteneği olmayan şahıslar karar verdiği ortaya çıkıyor. Müsaadesi Bakanlık veriyor, yapı planlamasını belediyeler yapıyor. Belediyenin açtığı yerlere de makus yapıları müteahhitler yapıyor. Neden beşerler hatalı aramaya devam ediyor ki? Müteahhit bu işin son ayağı. Birinci ayak değerli. O da bakanlık. Türkiye’nin her tarafı bu türlü. Balık baştan kokuyor. Buna bir dur demek gerekiyor” diye konuştu.
ÜLKEMİZDEKİ YAPILAR GENELDE ZELZELEDE YIKILAN YERLERDEN DAHA MI UYGUN?
“Türkiye’de başka kentlerin tarım alanlarındaki yapılar Kahramanmaraş, Antakya, Hatay, Adıyaman, Osmaniye, Malatya’dan daha mı düzgün?” sorusuna Prof. Dr. Ercan şu karşılığı verdi:
“2000 yılı öncesi yapılan binalar çok daha berbat şartları taşıyor. Bilhassa İstanbul’da. İstanbul’da 90 bin yapı, olabilecek 7,5 büyüklükteki bir zelzeleyle yıkılabilecek durumda. Bunun 13 bin tanesi çok hassas.13 bin yapıda yaklaşık 410 bin civarında kişi oturuyor. Bu kadar kişi göçük altında kalmaya aday şu anda. Konutlarla ilgili hiçbir şey yapılmıyor. Bunların çökmesi mi bekleniyor? Yani artık biz göçük altında kalacak 410 bin kişiyi nasıl kurtaracağımızı mı planlayalım?
Toplumcu bir devlet var. Bugün Cumhuriyet toplumcu devlet demek. Bu insanların sağ olarak yaşamalarını sürdürebilecek konutları neden yapmıyoruz? 1 kişinin zelzelede ölmesinin maliyeti Kahramanmaraş’ta 1 milyon 550 bin dolar.
Bir kişinin zelzelede ölmemesi için bugün için yapılması gereken yatırım 13 bin dolar. 13 bin dolar verip yurttaşını kurtarmak mı istersin, yoksa öldükten sonra Türkiye iktisadına verdiği 1 milyon 550 bin doları mı vermek istersin. Yalnızca para değil o canı da geriye getiremeyeceksin. En değerli bahis bu. Bir de yapı meyyit bir yatırımdır. “
CUMHURİYET KİMSESİZLERİN KİMSESİDİR
Türk toplumunun daima nitelikli olarak yaşamak zorunda olduğunu kelamlarına ekleyen Prof. Ercan, şunları kaydetti:
“Ama ekonomik ve eğitim durumu yeterli olmadığı için çaresizlik içinde Türk toplumu dar gelirli, yetirebilmek için makus yerlerde niteliksiz yapılarda oturuyor. Daima söylerim, Cumhuriyet kimsesizlerin kimsesidir. O vakit cumhuriyet gereğini yapacak demektir.
Gerçekten Türkiye’de şu anda yüzde 52’si 8 bin 500 lira ile geçinmek zorunda. Bir kişinin zelzele inançlı bir konutta oturabilmesi için alması gereken aylık 40 bin liradan az olmamalı.
Bir de çaresiz olan emekliler var. Bunların gelirleri yaklaşık 5 bin 500 TL. Bu sayıyla nasıl geçinirsin? Bir milletvekilinin 75 bin lira aldığı ve geçim badiresi çekiyoruz dediği bir yerde bir emekli 5 bin 500 lira ile ne yapabilir sanki?
Sağlam bir yerde kiralık yerin maliyeti İstanbul’da 10 ile 15 bin liradan başlayıp 30-40 bin liraya kadar gidiyor. Türkiye’de bir zelzelede göçük altında kalmaya aday beşerler dar gelirliler, yoksullar” dedi.
150 MİLYAR DOLARI TÜRKİYE NEREDEN BULACAK?
Deprem sonrasında çabucak yapılaşmaya gidilmenin de yanlış olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Ercan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu kadar çabuk etmenin gereği yok. Seçim yeri oradaki insanların yazgısında tesirli olabilir. Çadır ve konteyner üzere yerlerde oturanlar orada en az 2,5 3 yıl oturması gerekir. Oranın 100 milyon tonluk bir göçük artığı var ve bunu bir yılda kaldıramazsın.
Yapılaşmayı çok fazla müteahhitte verirsen sağlam yerde sağlam konutları lakin bir yılda yaparsın. Bunun için 150 milyon dolar gerekiyor. Bunu nereden bulacaksın? Türkiye’nin turizm gelirleri 38 milyar dolardan 14 milyar dolara düştü. Dış ticaret açığı 110 milyar dolar. 450 milyar dolar da borç var.
150 milyar dolar diyelim ki bulundu. O vakit o para hangi faizli olacak nasıl geri ödenecek? Beşerler işlerinden olmuşlar, bitkinler. Çoluğundan, çocuğundan, karısı ya da kocasından olmuşlar. Bu beşerler fiyat küçük olsa da nasıl borçlanacak ve nasıl ödeyecek? Bu meskenlerin fiyatsız olarak verilmesi gerekiyor.
Zaten sarsıntı vergilerinin ana nedeni oydu. Dişimizden tırnağımızdan ayırdığımız parayla ileride sarsıntıda yıkılacak meskenlerin yerine fiyatsız sağlamaktı. Halkın üzerine bindirim yapılamaz. Vergilerin üzerine yüzde 10 artım yapılamaz. Yeni vergiler koyarak değil üretimi artırarak yapabilirsiniz. Satılan fabrikalar geri alınarak üretimi artırarak parayı sağlarsınız” tabirlerini kullandı.
TÜRKİYE İÇ GÖÇ YAŞIYOR
Deprem nedeniyle Türkiye’nin iç göç yaşadığına da değinen Zelzele Bilimci Ercan, “Küçük bir bacağı da dış göç. Para ve finansın gücü başladı. Bu bahiste yapılacak yatırımlar gelecekteki iktidar kim olursa olsun enflasyonu kışkırtacak. Sarsıntı, Türkiye’nin gerçeği ve değerli problemlerinden birisi. Ancak idare, iktisat ve eğitim ana sorundur” tabirlerini kullandı.