AFAD’ın sayılarına nazaran 10 vilayette yıkılan 18 bin 200 binanın yanı sıra, daha sonra yıkılma kararı verilen binaların milyonlarca metrekareyi bulacak enkazı, sarsıntı bölgesi için büyük bir sıhhat sıkıntısını da beraberinde getiriyor. Molozların insan sıhhati için son derece tehlikeli olan asbest içerdiğini belirten uzmanlar, “Bu enkazın taşınması için gerekli dikkatin gösterilmesi insanların sıhhatleri açısından son derece değerli. Bu enkazlar değerli ölçüde asbest içermektedir.
Bu asbestin solunmaması, taşınırken dökülmemesi ve taban suyuna karışmasının önlenmesi gerekirken, tüm zelzele bölgelerinde bu kurallara uyulmadı. Bu bağlamda hafriyat taşıyan araçların brandalarının tam muhafazalı olarak çekilmesi gerekirken, üstü açık bir biçimde taşıma yapıldı” biçiminde görüş bildiriyor.
“DEPOLAMA ALANLARINA DİKKAT EDİLMEDİ”
Uzmanlar, enkaz atıklarının bilhassa demirlerden arındırılarak depolama alanlarına taşınması gerektiğini belirtirken, kuralların çabucak tüm vilayetlerde ihlal edildiğini, bunun da geleceğe yönelik büyük sıhhat sıkıntılarının ortaya çıkmasına taban hazırladığının altını çizdi ve şunları kaydetti:
Moloz depolama alanlarının, tarım alanları, sulak alanlar, çayır ve meralar, dere ve dere yatakları üzere üretim ve etraf açısından kritik alanlarda seçilmemesi gerekiyor . Ayrıyeten, molozların demir ve öbür atıklar ayrıştırıldıktan sonra taşınması da, gerek alan kapsaması gerekse geri dönüşüm açısından çok kıymetliydi. Lakin ne ayrışma, ne taşıma, ne de başka kurallara uyulmadı.
“HATAY’I KÜLFETLİ GÜNLER BEKLİYOR”
Depremden sonra İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin kurtarma ve başka çalışmaları gerçekleştirdiği Hatay’da araştırmalar yapan Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası Eski Genel Lideri, CHP eski İstanbul Milletvekili ve şu anda CHP Parti Meclisi Üyesi olan Doç. Dr. Gökhan Günaydın, zelzele bölgesini bekleyen enkaz tehlikesini Hatay örneği ile şöyle açıkladı:
Hatay’da yapılan hasar tespit çalışmaları sonucunda 158 bin bağımsız üniteden 124 bininin yıkık, ağır hasarlı ve acil yıkılması gereken durumda olduğu belirlendi. Bu binaların ortaya çıkardığı moloz ölçüsü 15-18 milyon ton civarında. Bir TIR’ın yaklaşık 18 ton taşıyabileceği düşünüldüğünde 1 milyon hafriyat TIR’ının taşıması gereken enkaz demektir. Bunu başka vilayetlerdeki enkazlarla değerlendirdiğinizde ortaya çıkan ölçü milyonlarca ton enkaz demektir.
DEPOLAMA ALANLARI TARAFLI SEÇİLİYOR
Sadece Hatay’da ortaya çıkan 18 milyon ton molozun süreksiz olarak toplanması için 4 kilometre kare bir alanda 2.5 metrekare yüksekliğinde bir alan gerektiğini kaydeden Günaydın, “Bu ise 400 futbol alanı büyüklüğünde bir alana tekabül etmektedir” saptamasında bulundu. Gökhan Günaydın, depolama alanlarının seçimine dikkat edilmesi gerekirken bunun yapılmadığını da kaydettiği açıklamasında şöyle dedi:
Depolama alanlarının, tarım alanları, sulak alanlar, çayır ve meralar dere ve dere yatakları üzere üretim ve etraf açısından kritik alanlarda seçilmemesi gerekmektedir. Hatay’da mevcut moloz alan seçimlerinin kent merkezine yakın tarım alanları üzerinde ve dere yataklarını tahrip eder nitelikte olduğu görülmektedir. Ayrıyeten, molozların demir ve başka atıklar seçildikten sonra taşınması da gerek alan kapsaması, gerekse geri dönüşüm açısından çok değerliyken bu yapılmadı.
KAHRAMANMARAŞ’TA ENKAZ DAĞI
6 şubat zelzelesinin merkezi ve en ağır hasarın yaşandığı kentlerden Kahramanmaraş’ta da durum Hatay’dan farklı değil. Kentteki enkazlardan kalan molozlar rastgele yerlere dökülürken, kentin Gaziantep Karayolu girişindeki Kahramanmaraş Hava Alanı yakılarında bir bölgede adeta enkaz dağı oluştu. Sanayi tesislerine de yakın bir bölgedeki bu merkeze bilhassa DSİ’nin araçları daima moloz taşıyor. Lakin, yüksek bir alanda olmasının yanı sıra kentin neredeyse içinde olan bu alanda esen hakim rüzgarlar, içinde asbest ve öteki sıhhate ziyanlı unsurlar bulunan toz bulutlarını kente taşıyor.
Taşıma yapan araçlar brandasız olarak taşıma yapıyor. CHP Genel Lider Yardımcısı ve Kahramanmaraş Milletvekili Ali Öztunç enkaz atıklarının kurallara uygun olarak taşınıp, depolanmamasıyla ilgili olarak, “Nereye buluyorlarsa oraya enkaz döküyorlar. Derelere, dere yataklarını enkaz atıklarıyla doldurdular” diye reaksiyon gösterdi.
ADIYAMAN’DA KENT MERKEZİNE DÖKÜLÜYOR
7 şubat sarsıntısında adeta yerle bir olan ve ismi “Acıyaman” olarak anılmaya başlanan Adıyaman’da ise molozlar üstü açık kamyonlarla, hem de kentin girişinde, OSB kapısına çok yakın bir alana dökülüyor. Apartmanlara çok yakın olarak dökülen moloz yığınlarından kalkan toz bulutları ise kente yöneliyor. Karapınar Bölgesi’ndeki yeni yeni moloz toplama alanının dere kenarında oluşmasının sıhhat meselelerinin yanı sıra, olası bir sel felaketinde de ıstırap yaratabileceği belirtiliyor.
GAZİANTEP’İN İKİ İLÇE MERKEZİNDE TEHLİKE
Depremde en fazla ziyan gören Gaziantep’in Nurdağı ve İslahiye İlçesi’nde de enkaz atıkları ilçe merkezlerine 1-2 kilometre uzaklıktaki ziraî alan içindeki bölgelere dökülüyor. İslahiye’de eski meslek yüksek okulu binasının yanındaki boş alan, Nurdağı’nda ise ilçe merkezinden Gaziantep ve Kahramanmaraş yolu üzerindeki ilçeye 1 kilometre uzaklıktaki alan enkaz toplama alanı olarak kullanılıyor. Bu ilçelerde enkazlardaki atık demirler toplama alanında molozdan ayrıştırılarak kamyonlarla gri dönüşüme taşınıyor.