Günlük yaşamda sıkça karşılaştığımız kimyasallar farkında olmadan sıhhatimizi tehdit ediyor. Çok sayıda toksin içeren sigara da bunlardan biri. ‘‘Bilimsel araştırmalar sigara dumanının bilişsel işlevlere da ziyan verdiğini gösteriyor. Sigara kullananlar ve pasif içiciler, tütün dumanı yoluyla kana karışan zehirli unsurların beyinde tahribat yarattığının farkında olmalı” diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, bu bahiste bilinmesi gerekenleri şöyle anlattı…
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz
Görünmeyen tehlike
Sigaranın binlerce toksin içerdiği aşikâr. Akciğer kanserinin en değerli nedeni ve kalp-damar hastalıklarına yer hazırlayan sinsi bir tehlikedir. Bilimsel araştırmalar sigara dumanında bulunan formaldehitin de beyin hücrelerini öldürdüğünü göstermektedir. Hakikaten sigara içenler konsantrasyon bozukluğu, unutkanlık, baş ağrısı ve zihinsel yorgunluk üzere meseleleri içmeyenlere nazaran çok daha sık yaşar ve bunu gerilim ya da iş yoğunluğu üzere nedenlere bağlarlar. Meğer hem etkin hem de eski içiciler demans (bunama) ve en yaygın demans tipi olan Alzheimer açısından yüksek risk altındadır. Öte yandan sigara kullanmadığı halde bu dumana maruz kalan çocuklar ve yetişkinler için de birebir risk kelam hususudur.
Formaldehit nedir?
Aldehitlerin en kolay üyesi olarak bilinen ve başka bir ismi metanal olan zehirli bir kimyasaldır. Kimya sanayisinde bir oldukça yaygın olarak kullanılır. Son derece berbat kokulu ve renksizdir. Sulu bir çözelti halinde kullanılır. Kelam konusu hususun bu hali de formalin olarak isimlendirilir. Formaldehit, günümüzde kıymetli bir kullanım alanına sahip olan kimyasallar ortasında yer alır. İçtiğiniz ya da pasif içici olarak maruz kaldığınız sigara dumanı formaldehit içerir. Sigaranın dışında meskeninize aldığınız yepisyeni bir mobilya, yatak odanızı temizledikten sonra sıktığınız oda kokusu, ısıtıcı olarak kullandığınız katalitik ya da gaz sobası, konutunuzu mikroplardan arındırdığını sandığınız paklık eserleri, yerleri pırıl pırıl yapan döşeme cilaları, hoşlaşmak için kullandığınız kozmetikler de birer formaldehit deposudur. Brezilya fönü olarak bilinen kalıcı saç düzleştirici kimyasallarda da çok fazla ölçüde formaldehit bulunur. Kırışmayan birtakım kumaşlarda da bu unsur kullanılmaktadır.
Nasıl korunabiliriz?
Sigaradan ve sigara içilen ortamlardan uzak durmalıyız. Sigarayı bırakabilmek için elektronik sigarada kullanmamalıyız. Zira o da pek çok toksinin yanı sıra formaldehit içerir. Öte yandan formaldehite karşı şirketlerin kimyasallara maruz kalınmasını azaltmanın yollarını aramaları gerekir. Bizler de ferdî olarak bir eser tercihinde bulunurken içeriğinde formaldehit bulunmamasına dikkat etmemiz gerekir. Paklık ve kozmetik eserlerinde doğal olanları tercih etmeliyiz. Örneğin riskli kimyasallar yerine sirke ve karbonatı dezenfektan olarak kullanabiliriz. Kozmetik eserlerde de mümkün olduğu kadar doğal olanları satın almalıyız. Mesken ve iş yerlerimizi de sık sık havalandırmalıyız.
İşte yol açtığı başka sorunlar
Çok yeni bir bilimsel çalışma düşük ölçülerde da olsa formaldehite uzun müddet maruz kalmanın hafıza ve bilişsel sıkıntılara yol açabileceğini ortaya koydu. Çalışmalara nazaran 20 yıldan daha uzun müddet formaldehite maruz kalan şahıslar 2-3 kat daha fazla bilişsel bozulma sorunu yaşıyor. Bu riskin bilhassa sigara tiryakilerinde yüksek olduğu belirtiliyor. Üstelik teneffüs yoluyla bedene alınan formaldehit kanserojendir. Buharı, gözlerde kızarmaya, kaşıntıya ve sulanmaya ve sebep olur. Bu unsur ayrıyeten burunda tıkanıklığa, boğazda yanma hissine, astım krizine, alerjiye ve sinüzite yol açabilir. Sigara kullananların ve pasif içicilerinin yanı sıra formaldehite maruz kalma riski yüksek olan meslek kümeleri ortasında hemşireler, tıp teknisyenleri, mobilyacılar, dokuma, kimya ve metal sanayilerinde çalışanlar, marangozlar ve paklık elemanları yer alır. Bilhassa sık sık paklık hususları kullanan konut hanımları da risk altındadır.