ABD önderliğindeki Batı ve SSCB liderliğindeki Doğu ülkeleri ortasında 1947-1991 yılları ortasında süren Soğuk Savaş, sinema sanayisine yıllar uzunluğu hatırı sayılır materyal sağladı.
Geçen hafta Karadeniz’de Rus savaş uçağının tedbire yaptığı ABD’ye ilişkin İHA’nın düşmesi sonucu iki ülke ortasında yaşanan tansiyon devam ederken Soğuk Savaş periyodunu anlatan en yeterli 10 sineması sizler için derledik.
Dr. Garipaşk (Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb)
Stanley Kubrick’in yönettiği kara güldürü, Soğuk Savaş periyodundaki silahlanma yarışının paranoyasını ve saçmalığını hicvediyor.
Film, Sovyetler Birliği’nin Amerikan su kaynaklarını florürle zehirlemeyi planladığına inanan paranoyak ve istikrarsız Hava Kuvvetleri generali Jack D. Ripper karakteri etrafında şekilleniyor. General Ripper, Sovyetler Birliği’ne nükleer bir atak buyruğu verir ve bu da dünyanın yok olmasına yol açabilecek bir dizi olayı tetikler.
Savaş Odası’na çağrılan ABD Lideri ve danışmanları, saldırıyı durdurmanın ve nükleer savaşı önlemenin yollarını bulmaya, Yüzbaşı Lionel Mandrake de dünyayı kurtarmak için General Ripper’ın üssüne ulaşmaya çalışır.
Filmin en unutulmaz karakterlerinden biri, ABD Lideri ve danışmanlarına yaklaşan felaketle nasıl başa çıkacakları konusunda tavsiyelerde bulunan eski bir Nazi ve bilim adamı olan Dr. Garipaşk’tır.
Durum giderek daha vahim bir hal alırken, karakterler kendi dehşetleri, tasaları ve çelişkileriyle gayret eder. Peter Sellers sinemada hem Dr. Garipaşk’ı hem ABD Başkanı’nı hem de Yüzbaşı Lionel Mandrake’yi canlandırmıştır.
Kızıl Ekim (The Hunt for Red October)
Tom Clancy’nin romanından uyarlanan sinemanın konusu, kendisini neredeyse sessiz kılan ve bu nedenle tespit edilemeyen Kızıl Ekim isimli Sovyet denizaltısının etrafında dönmektedir. Kızıl Ekim’in kaptanı Marko Ramius (Sean Connery) Sovyet Donanması’nda saygın bir subaydır fakat denizaltısı ve teknolojisiyle birlikte ABD’ye iltica etmeye karar verir.
Amerikan hükümeti başlangıçta Marko Ramius’un niyetinden emin değildir ve CIA analisti Jack Ryan (Alec Baldwin) liderliğindeki bir takım Ramius’un bir sığınmacı mı yoksa bir tehdit mi olduğunu belirlemekle görevlendirilir. Kızıl Ekim, ABD’ye ilerlerken, hem Amerikalılar hem de Sovyetler denizaltıya müdahale etmek için deniz kuvvetlerini gönderir ve bu da gergin bir kedi-fare oyununa yol açar.
Gerilim tırmanırken Jack Ryan, Kızıl Ekim’e binmeyi başarır ve Ramius’u barışçıl niyetleri konusunda ikna eder. Birlikte hem Amerikan hem de Sovyet kuvvetlerinden kaçmaya ve denizaltıyı inançlı bir halde ABD’ye ulaştırmaya çalışırlar. Yol boyunca, hain mürettebat ve Kızıl Ekim’i yok etmeye kararlı Sovyet denizaltı kaptanı da dahil olmak üzere sayısız mahzurun üstesinden gelmek zorundadırlar.
Mutlak Savaş (Fail Safe)
Film, nükleer bomba taşıyan bir ABD Hava Kuvvetleri uçağına, bağlantı sistemindeki teknik bir arıza nedeniyle yükünü kazara Moskova’ya bırakma buyruğu verilmesinin akabinde ortaya çıkan kurgusal bir Soğuk Savaş krizinin kıssasını anlatıyor.
Sovyetler Birliği, nükleer silahlarıyla misilleme tehdidinde bulunurken, ABD Lideri (Henry Fonda) ve Pentagon ile Stratejik Hava Komutanlığı’ndaki danışmanları kazara gerçekleşen atağın feci sonuçlarını önlemek için çabalamaktadır.
Amerikan ve Sovyet önderleri direkt irtibat halindedir, lakin her iki taraftaki yanlış anlamalar ve yanlış hesaplamalar nedeniyle durum süratle denetimden çıkar. ABD Lideri topyekûn bir nükleer savaşı önlemek için New York’un bir kısmını feda etmek üzere güç bir karar vermek zorunda kalır.
Yakın Tehlike (Thirteen Days)
1962 yılında ABD’nin ve Sovyetler Birliği’ni savaşın eşiğine getiren Küba Füze Krizi’ni anlatan sinemanın başrolünde Kevin Costner oynuyor.
Film, Küba’daki Sovyet füzelerinin ABD gözetleme uçakları tarafından keşfedilmesiyle başlar ve bu durum ABD’nin güvenliğine direkt bir tehdit oluşturur.
Tansiyon yükselirken Lider John F. Kennedy’nin (Bruce Greenwood) ortalarında Savunma Bakanı Robert McNamara (Dylan Baker), kardeşi Başsavcı Robert Kennedy (Steven Culp) ve Kenneth O’Donnell’ın (Kevin Costner) da bulunduğu üst seviye danışmanlarını krizle başa çıkma seçeneklerini görüşmek üzere bir ortaya getirir.
Füze mevzilerine karşı askeri bir saldırıyı düşünürler lakin bu seçenek Sovyetler Birliği ile nükleer bir savaşı tetikleyebilir. Lider nihayetinde diplomatik bir tahlil bulmaya karar verir ve Sovyetlerin daha fazla sevkiyat yapmasını önlemek için Küba etrafında bir deniz ablukası uygular.
Başkan ve danışmanları, Sovyetlerin ablukayı kırma teşebbüsleri, ABD hükümeti içindeki bölünmeler ve askeri harekata geçilmesi için kamuoyu baskısı da dahil olmak üzere çok sayıda zorlukla karşı karşıya kalırlar.
Casuslar Köprüsü (Bridge of Spies)
Steven Spielberg’in yönettiği ve Tom Hanks’in başrolünde oynadığı sinema, Soğuk Savaş devrinde ABD ile Sovyetler Birliği ortasında gerçekleşen bir casus takasının gerçek kıssasını anlatıyor.
Film, bir Amerikan casus uçağının Sovyet hava alanı üzerinde düşürüldüğü ve pilotu Francis Gary Powers’ın Sovyetler Birliği tarafından yakalandığı 1960 U-2 krizine dayanmaktadır.
New York’ta FBI tarafından yakalanan Sovyet casusu Rudolf Abel’i savunmak üzere ABD hükümeti tarafından tutulan James B. Donovan, halkın reaksiyonuna karşın davayı ciddiye alır ve Abel’e mahkemede uzman bir savunma sunar. Abel hatalı bulunur fakat Donovan yargıcı Abel’i vefat cezası yerine ömür uzunluğu mahpusa mahkûm etmeye ikna eder.
Daha sonra bir Amerikan U-2 casus uçağı Sovyet hava alanı üzerinde düşürülür ve pilot Francis Gary Powers, Sovyetler tarafından yakalanır. CIA, Donovan’dan Sovyetler Birliği ile bir esir değişimi için pazarlık yapmasını ister.
Donovan, Abel ile Powers ve Doğu Alman yetkililer tarafından gözaltına alınan Frederic Pryor isimli Amerikalı bir öğrencinin takası için pazarlık yapmak üzere Doğu Berlin’e masraf.
Donovan görüşmelerinde hem Amerikalı hem de Sovyet yetkililerin güvensizliği ve düşmanlığı da dahil olmak üzere çok sayıda pürüzle karşılaşır. Ayrıyeten Doğu ve Batı’nın Berlin Duvarı ile ayrıldığı Soğuk Savaş kentinin gergin atmosferine de karışır.
Utanç Duvarında Casusluk (The Spy Who Came in from the Cold)
Martin Ritt’in yönettiği ve Richard Burton’ın başrolünde oynadığı 1965 üretimi bir İngiliz Soğuk Savaş casus tansiyon sineması, John le Carré’nin 1963 tarihli birebir isimli romanından uyarlandı.
Film, Soğuk Savaş sırasında Doğu Almanya’ya tehlikeli bir misyona gönderilen İngiliz istihbarat subayı Alec Leamas’ı (Richard Burton) anlatıyor. Leamas, Mundt (Peter van Eyck) isimli üst seviye bir Doğu Alman istihbarat subayının yakın etrafına sızmak ve faaliyetleri hakkında bilgi toplamakla görevlendirilir.
Leamas’ın misyonu, Doğu Alman kütüphanesinde çalışan Nan (Claire Bloom) isimli bir komünist sempatizana aşık olmasıyla karmaşık bir hal alır. Nan’a karşı hissettiği ferdî hisler muhakeme yeteneğini gölgeleyerek misyonunu tehlikeye sokar.
Hikaye ilerledikçe Leamas, gerçek vazifesiyle ilgili şok edici bir ifşaatla sonuçlanan bir palavralar, ihanetler ve ihanetler ağına yakalanır. Sinema, keskin gerçekçiliği ve Soğuk Savaş’ı çevreleyen karmaşık ahlaki ve siyasi problemleri keşfetmesiyle dikkat çekiyor. Richard Burton sıkıntılı casus rolünde güçlü bir performans sergilerken, sinema casus tansiyon çeşidinin bir klasiği olarak kabul ediliyor.
İyi Geceler ve Düzgün Talihler (Good Night, and Good Luck)
Film, 1950’lerin başında, Senatör Joseph McCarthy’nin ABD’de komünist olduğundan şüphelenilen şahıslara yönelik bir cadı avı yürüttüğü Kızıl Kaygı devrinde geçiyor.
Saygın bir gazeteci ve televizyon sunucusu olan Edward R. Murrow (David Strathairn), McCarthy’nin taktiklerinden giderek daha fazla rahatsız olmaya başlar ve CBS’deki platformunu senatörün gücünü berbata kullanmasını ifşa etmek için kullanmaya başlar.
Murrow ve imalcisi Fred Friendly (George Clooney), McCarthy destekçilerinin reaksiyonundan korkan CBS yöneticilerinin ağır baskısına karşın McCarthy’nin taktiklerine karşı çıkmak için büyük riskler alırlar.
Murrow ve McCarthy ortasındaki çatışma şiddetlenirken, sinema medyanın kamuoyunu şekillendirmedeki rolünü ve denetimsiz siyasi gücün tehlikelerini irdeliyor.
Mançuryalı Aday (The Manchurian Candidate)
Yönetmenliğini John Frankenheimer’ın yaptığı, başrollerinde Frank Sinatra, Laurence Harvey ve Angela Lansbury’nin oynadığı sinema, Richard Condon’ın 1959 tarihli birebir isimli romanından uyarlanmıştır.
Film, Kore Savaşı gazisi Binbaşı Bennett Marco’nun (Frank Sinatra) esarette geçirdiği vakitle ilgili tekrarlayan kâbuslar görmesini bahis alıyor. Marco, esareti sırasında uğursuz bir şeyler olduğundan ve gazi arkadaşı Çavuş Raymond Shaw’ın (Laurence Harvey) kendisini esir alanlar tarafından beyninin yıkanmış olabileceğinden şüphelenmeye başlar.
Marco araştırmalarını derinleştirdikçe, Shaw’un Sovyetler Birliği ile bağları olan güçlü bir siyasi figür olan annesi Eleanor’un (Angela Lansbury) da dahil olduğu daha büyük bir komplo keşfeder. Shaw’un, annesi ve Sovyet işleyicileri ismine siyasi bir suikast gerçekleştirecek bir suikastçı olarak programlandığı anlaşılır.
Film, zihin denetimi, siyasi yozlaşma ve Soğuk Savaş devrinin dehşet ve paranoyası temalarını işliyor. Marco, suikast planını durdurmak ve Shaw’u programlanmış mukadderatından kurtarmak için vakte karşı yarışıyor.
Köstebek (Tinker Tailor Soldier Spy)
Köstebek, Tomas Alfredson’un yönettiği ve Gary Oldman, Colin Firth ve Tom Hardy’nin oynadığı 2011 imali bir casusluk tansiyon sineması. John le Carré’nin 1974 tarihli tıpkı isimli romanından uyarlandı.
Film, emekli İngiliz istihbarat subayı George Smiley’nin (Gary Oldman) İngiliz haber alma servisi MI6’nın en üst kademelerindeki bir Sovyet köstebeğini ortaya çıkarmak için tekrar vazifeye çağrılmasını mevzu alıyor.
Smiley’in araştırması, “Sirk” olarak bilinen dört üst seviye subaydan birinin Sovyetler Birliği için çalışan bir ikili casus olduğundan şüphelenmesine yol açar.
Smiley, soruşturmayı derinleştirdikçe tüm istihbarat servisinin altını oymakla tehdit eden bir aldatma ve ihanet ağını ortaya çıkarır. Yol boyunca, eski çırağı Peter Guillam (Benedict Cumberbatch) ve eski rakibi Bill Haydon (Colin Firth) da dahil olmak üzere meslektaşlarıyla karmaşık bağlantıların üstesinden gelmek zorundadır.
En Soğuk Oyun (The Coldest Game)
Film, Soğuk Savaş’ın en ağır olduğu devirde geçiyor ve Küba Füze Krizi sırasında CIA tarafından bir Sovyet büyük ustaya karşı yüksek riskli bir satranç oyunu oynaması için işe alınan parlak fakat problemli bir matematikçi olan Joshua Mansky’nin (Bill Pullman) etrafında yaşanan casusluk savaşını anlatıyor.
Joshua Mansky oyuna hazırlanırken kendini tehlikeli bir casusluk ve entrika dünyasının içinde buluyor. Mansky rakiplerinden bir adım önde olmaya ve hiçbir şeyin göründüğü üzere olmadığı bir dünyada hayatta kalmaya çalışıyor. Sinema, Soğuk Savaş’ın ruhsal bedelini ve oyunların manipülasyon ve denetim aracı olarak nasıl kullanılabileceğini gösteren sürükleyici bir gerilim…