Washington İdaresi, Ankara’nın Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın almasına başından bu yana karşı çıkarken, Türkiye’yi ortak üreticileri ortasında yer aldığı F-35 savaş uçağı programından çıkarmakla tehdit ediyor.
Ankara ise her düzeyden açıklamayla “S-400’lerde geri adım yok” iletisi verdi.
Son günlerde iki ülke ortasında peş peşe bir dizi gelişme yaşandı. Son olarak ABD’nin Arizona eyaletinde Türk pilotlara F-35 savaş uçaklarıyla ilgili verilen eğitim durdurulduğu belirtildi.
İşte Türkiye-ABD krizinin son 20 günü…
22 MAYIS
Bu kapsamda mayıs ayı sonunda Washington’dan bir dizi adım geldi. Birinci olarak 22 Mayıs’ta Temsilciler Meclisi Dış Münasebetler Komitesi, Rusya’dan S-400’leri satın alması halinde Türkiye’ye yaptırım uygulanması yolunda davet yapan yasa tasarısını kabul etti.
Hem Demokraların hem Cumhuriyetçi temsilcilerin takviyesini alan “ABD-Türkiye ittifakına yönelik tasaların söz edilmesi” başlıklı tasarıda; Türkiye’nin F-35 programındaki rolünün sonlandırılması ve ABD’nin Düşmanlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası (CAATSA) bağlamında Türkiye’ye yönelik yaptırımların tam olarak uygulanması daveti yer alıyordu.
Bu atağın akabinde Türkiye geri adım atmazken, tıpkı gün Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, Türk askeri çalışanının S-400’lerin kullanımına ait Rusya’da eğitim almaya başladığını ve Rus işçinin de Türkiye’ye gelebileceğini duyurdu.
24 MAYIS
ABD Senatosu Silahlı Hizmet Komitesi, 750 milyar dolarlık savunma bütçe tasarısını hazırlamış; taslakta “S-400 hava savunma sistemlerini Rusya’dan satın alma kararından geri adım atmadığı takdirde Türkiye’nin F-35 savaş uçağı programındaki iştirakinin sonlandırılması önerisi yer almıştı.
Taslağın yasalaşması için Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komitesi ile Senato Silahlı Hizmet Komitesi’nin tasarı üzerinde uzlaşması gerekiyor.
27 MAYIS
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar özel bir televizyon kanalında yayınlanan mülakatında, S-400 sevkıyatının Türkiye’nin daha evvel açıkladığı üzere haziran ayı içerisinde gerçekleşmeyeceğini söylemişti. Lakin Bakan Akar, Rusya ile varılan muahedenin “bitmiş bir anlaşma” olduğunu da kelamlarına eklemişti.
29 MAYIS
Bakan Akar’ın S-400 bildirisinden kısa bir müddet sonra İngiliz Reuters haber ajansı ‘güvenilir’ kaynaklara dayandırarak, Washington’ın F-35 programı kapsamında Türk pilotlara verdiği eğitimi askıya almayı önemli olarak düşündüğünü yazdı.
Aynı günün ilerleyen saatlerinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile ABD Lideri Donald Trump ortasında bir telefon görüşmesi gerçekleştirildi. Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Danışmanı Fahrettin Altun, Erdoğan’ın görüşmede S-400’lere ait ortak çalışma kümesi oluşturulması teklifini yinelediğini aktardı.
31 MAYIS
Ortadoğu’daki gelişmelere yer veren İngiltere merkezli Middle East Eye (MEE) internet sitesi, ABD Lideri Trump’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yaptığı son telefon görüşmesinde Türkiye’nin S-400’lerle ilgili çalışma kümesi oluşturulması teklifini kabul ettiğini öne sürdü.
1 HAZİRAN
İngiliz Reuters haber ajansının iki Türk yetkiliye dayandırarak, S-400’lere karşı olası ABD yaptırımlarına yönelik Ankara’da telaş duyulduğunu yazdı. İki Türk yetkiliye dayandırdığı haberinde Reuters, “Ankara’daki tasaların üst seviye bir isim tarafından Cumhurbaşkanı Erdoğan’a iletildiğini” öne sürdü.
4 HAZİRAN
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Bayram namazının akabinde basın mensuplarına konuşurken, daha evvel yaptığı misal açıklamalardan birine imza attı. Erdoğan, “S-400 konusunda şu anda attığımız adım belirli. Burada yaptığımız bir mutabakat var, kararlılığımız var. Buradan geri adım atmak üzere bir şey kelam konusu değil” dedi.
7 HAZİRAN
ABD Savunma Bakan Vekili Patrick Shanahan, Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar’a bir mektup gönderdi. 6 Haziran tarihli olsa da 7 Haziran’da medyaya yansıyan mektupta Shanahan, Amerika’da F-35 eğitimi alan Türk pilotların 31 Temmuz’a kadar ayrılacaklarını ve program kapsamında yeni eğitim verilmeyeceğini söyledi. Shanahan, bu kararın son olmadığını ve S-400’den vazgeçilmesi durumunda değişeceğini vurguladı.
Aynı gün Rusya devlet savunma sanayi şirketi Rostec’in CEO’su Sergey Çemezov, “Her şey yolunda. İki ay sonra teslimata başlayacağımızı düşünüyorum. Ön ödeme yapıldı, kredi verildi. Kredi paralar harcandı, teçhizat üretildi. Ayrıyeten eğitimi de tamamladık” açıklaması yaptı.
8 HAZİRAN
Milli Savunma Bakanlığı, ABD Savunma Bakan Vekili Shanahan’ın mektubuna ait açıklama yaptı. Açıklamada şu tabirler yer aldı:
“Mektupta mevcut problemlere stratejik paydaşlık çerçevesinde ve kapsamlı güvenlik işbirliğini koruma edecek formda bir tahlil bulunması tarafında beklenti lisana getirilmekte ve görüşmelere devam edilmesinin kıymeti tabir edilmektedir.”
10 HAZİRAN
ABD Temsilciler Meclisi, 22 Mayıs’ta Dış Münasebetler Komisyonu’ndan onay alan S-400 tasarısını onayladı. “ABD-Türkiye ittifakına yönelik kaygıların söz edilmesi” başlıklı tasarı; Ankara idaresine S-400 kararından geri adım atma daveti yapıyor, Türkiye’de tutuklu bulunan ABD vatandaşlarına değiniyor ve Türkiye’nin NATO üyeliğinin sorgulanacağını söz ediliyor.
Aynı gün Savunma Sanayi Lideri (SSB) İsmail Demir, Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400 füzelerine karşı çıkan ABD’nin teknik kaygılarını gidermek için Ankara’nın ilettiği teknik grup kurma teklifine ABD’nin karşılık vermediğini duyurdu.
11 HAZİRAN
ABD Temsilciler Meclisi’nin kararına Ankara sert reaksiyon gösterdi. Dışişleri Bakanlığı ” Hiçbir bağlayıcılığı bulunmayan ve karşılıklı itimadın artırılmasına hizmet etmeyen kararların alınması, tehdit ve yaptırım lisanının gündemde tutulmaya devam edilmesi ve birtakım yapay miadlar konulması kabul edilemez” değerlendirmesi yaptı.
Aynı gün İngiliz Reuters haber ajansı, ABD’li yetkililere dayandırdığı haberinde, Türk pilotlara ABD’nin Arizona eyaletinde F-35 savaş uçaklarıyla ilgili verilen eğitimin beklenenden daha süratli bir formda sona erdiğini yazdı.
Pentagon sözcülerinden Hava Kuvvetleri Yarbayı Mike Andrews, Reuters’a yaptığı açıklamada, “Bakanlık, Luke Hava Üssü’ndeki Türk pilotların uçuş yapmadığının farkında” tabirini kullandı.
Reuters’a kapalılık kaydıyla konuşan bir ABD’li yetkili ise, Luke Hava Üssü’nde vazife yapan bir komutanın geçen hafta Türk pilotlara ve bakım mürettebatına verilen eğitimi güvenlik telaşları nedeniyle durdurma kararı aldığını söyledi.