Türkiye’yi sarsan afetlerden sonra, kentlerdeki yapı stoklarının sarsıntıya dayanıklılığı gündemde yerini koruyor.
Kahramanmaraş ve Hatay merkezli zelzeleler ve komşu ülke Gürcistan’da 12 Şubat’ta 4.4 ile 3.6 büyüklüğünde olan 2 zelzelenin bilhassa Rize ve Artvin’de hissedilmesi sonrası Karadeniz’de, deniz tabanından geçen fay sınırında sarsıntı yaşanma mümkünlüğü da gündeme geldi.
Beklenen muhtemel Marmara zelzelesi nedeniyle tüm gözler İstanbul’a çevrilirken, uzmanlar, Karadeniz fayının, sarsıntı riski taşıdığına dikkati çekti.
‘TRABZON VE RİZE’DEKİ TÜM YAPILAR SARSINTI TEHLİKESİ ALTINDA’
Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, Karadeniz fayının, Bartın’da 1968 yılında 6.6 büyüklüğünde zelzele ürettiğini belirterek, şöyle konuştu:
* 2019 yılında yayınlanan Trabzon ve Rize’nin sarsıntı tehlikesi gerek lokal idare gerekse toplum tarafından göz arkası ediliyor, anlaşılmıyor. Bu mevzuda elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz lakin maalesef o mevzuda da birtakım tenkitler alıyoruz.
*Oysa biz 1996 ile 2019 yıllarında yayınlanan zelzele tehlike haritaları ortasındaki farkı anlatmaya çalışıyoruz.
*Bu fark nedir derseniz, yeni haritada Trabzon’un sarsıntı tehlikesi 2 kat artmış, Rize’nin de 3 kat artmıştır.
*Bu artış, 1996 yılında yapılan ve 23 yıl yenilenmeyen sarsıntı tehlike haritasından kaynaklanmıştır. 23 yıl boyunca Trabzon ve Rize yöresinde inşa edilen yapılar bugünkü zelzele yönetmeliğine terstir ve sarsıntı tehlikesine açıktır.
*Bu haritanın verdiği pahalar yalnızca sağlam yer içindir. Meğer bölgedeki taban hem dolgu, hem heyelan, hem de plaj bölümlerindedir.
*Bu binalarla yapılar eski zelzele yönetmeliğine nazaran yapıldığı için Trabzon ve Rize’deki tüm yapılar zelzele tehlikesi altındadır. Rize’nin 3’te 1’i zati dolgu alanı üzerindedir.
‘HARİTADAKİ YANLIŞLIK, SIHHATSİZ YAPILAŞMANIN SEBEBİ OLDU’
*Karadeniz kıyısına paralel giden Karadeniz fayı 1968 yılında 6.6 büyüklüğünde bir zelzele üretti ve o periyotta kaza olan Bartın’ı yıktı. Bartın’da yıkım olunca bu bölge o zamanki haritada ‘birinci derece sarsıntı bölgesi’ ilan edildi.
*Karadeniz fayının yıkmadığı Trabzon ve Rize ise ‘dördüncü derece zelzele bölgesi’ yapıldı; bu büyük bir yanlışlıktır. Gerek Bartın, gerekse Trabzon, birebir sismik zonda bulunuyor. Bartın ne ise Trabzon ve Rize de birebir derecede olmalıdır.
*Bu yanlışlık 23 sene sonra değiştirildi. 2019 yılında yayınlanan haritada bütün Karadeniz kıyısı muadil bir sarsıntı tehlikesine sahip oldu. Bugün Trabzon ve Rize hangi sarsıntı çekincesine sahipse Bartın da aynısına sahiptir.
*Bu yanlışlık 23 yıl boyunca Trabzon ve Rize’de sıhhatsiz, zelzeleye açık yapılaşmanın sebebi oldu. Kesinlikle surette zelzele tehlike haritaları en az 5 yıl içinde yenilenmelidir.
*Yenilenmeyen haritalar, 23 yıl boyunca Trabzon ve Rize yöresinde dolgular ve kıyı üzerinde sıhhatsiz yapılaşmaya neden oldu.
*’Trabzon sarsıntı bölgesi değildir’ algısı, bugüne kadar herkesin de kabul ettiği sıhhatsiz bir yapılaşmaya neden oldu. Bunun düzeltilmesi, ortadan kaldırılması lazım.
’50 YIL İÇİNDE TRABZON’DA OLABİLECEK SARSINTI, BARTIN SARSINTISINA YAKIN OLABİLİR’
*Deprem tehlike haritaları sarsıntının ne vakit ve nerede olacağını göstermez. İstanbul’da sarsıntı beklerken Trabzon’da her an bir zelzele oluşabilir.
*Sonuç olarak sarsıntının ne vakit ve nerede olacağını kimse bilmiyor. İddiası vakit ve yer vermek gerekirse önümüzdeki 50 yıl içerisinde Trabzon’da olabilecek sarsıntı yüzde 90 olasılıkla 6.6, yani Bartın sarsıntısına yakın bir zelzele olur.
*Yüzde 10 olasılıkla da bu sarsıntıdan daha büyük olma mümkünlüğü var. Fakat bu 6.6 sarsıntı şiddeti ve yer sarsıntısı sağlam taban için geçerlidir.
*AFAD der ki, bizim verdiğimiz bu pahaların yanında mikrobölgelendirme çalışmaları yapmalısınız. Yani heyelan alanları, olgu alanlar, dere yatakları ve zayıf yerler için başka bir bölgelendirme yapmanız gerekiri
Prof. Dr. Bektaş, “Afet Bakanlığı kurulacaksa, tüm lokal idarelerde de katiyetle ‘İl Afet Bilim Kurulu’ oluşturulmalı; bu heyet yöneticileri bilgilendirmeli ve sarsıntı, heyelan, sel üzere afetlerin ziyanlarını en aza indirmek için prosedürler geliştirmeli” tavsiyesinde de bulundu.
‘KARADENİZ FAYI GÖZ GERİSİ EDİLMEMELİ’
Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde (KTÜ) bilim insanları da Gürcistan’daki zelzelelerin, bilhassa Rize ve Artvin’de hissedilmesine ait yayımladığı ‘Karadeniz’in depremselliği’ bahisli bilgi notunda, son 20 yılda Trabzon, Rize ve Ordu açıklarında, büyüklükleri 2.5 ile 4.5 ortasında değişen sarsıntılar yaşandığını belirtilerek, “Gürcistan’daki zelzeleler, Karadeniz fayının etkin olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle bilhassa Karadeniz fayı göz gerisi edilmemeli” denilmişti. (DHA)