1 Prof. Dr. Mustafa Özdemir, “Yaz mevsiminde çok portakal suyu, limon suyu/limonata, bergamotlu çay tüketimi ve hastalıklarımız için kullandığımız birtakım ilaçlar da lekelerin gelişmesine neden olabilir.” tabirini kullandı. Özdemir, yaptığı yazılı açıklamada, yaz aylarında bol bol tüketilen portakal suyu ve limonata üzere içeceklerin lekelere neden olabileceğini bildirdi.
2 Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalara nazaran cilt kanserleri, yaşlanma ve bir ekip deri hastalıklarına ultraviyole (UV) ışınlarının neden olduğunu belirten Özdemir, şunları kaydetti: “Güneş, derimizde enfeksiyonlara yol açabilecek kimi bakteri ve mantarları etkisiz hale getirdiği üzere bedenimiz için epeyce kıymetli D vitamininin üretimine de katkı sağlar. Ayrıyeten, yaz mevsimlerinde güneş ve artmış nem, kuru ya da alerjik yapıya sahip derilere uygun gelir. Yeryüzüne ulaşan ışığın yüzde 99’u görünen ışık ve infrared ışınlarıdır, yüzde 1’lik kısım de UV’dir. UV’nin en büyük kaynağı güneştir ama floresan lambalar, soft ampuller, fotokopi makinesi ve fototerapi lambaları ile de yayılır.”
3 Özdemir, güneşten salınan 2 tıp UV ışının bedendeki tesirine ait de “Güneş yanığına UVB neden olurken, bronzlaşma başta olmak üzere öbür ziyanlı tesirlerden UVB ve UVA birlikte sorumludur. Kent yaşantısında güneşle derimiz ortasındaki münasebet nispi olarak istikrarda seyrederken, açık alanlara çıkma, havuz, deniz, kumsal, kayak merkezlerinde vakit geçirme durumlarında istikrar bozularak derimiz aleyhinde yıkıcı olarak seyretmeye başlar.” değerlendirmesinde bulundu.
4 Aşırı güneş teması sonucu deride meydana gelen yanığa karşı ihtarda bulunan Özdemir, “Güneş yanığının akabinde bunu bronzlaşma olarak bilinen derideki renk artışı takip eder. Daha sonra sivilce gibisi döküntüler gelişir. Örneğin, yaz mevsiminde güneş muhafazasız 20 dakikanın üzerinde denize girmek güneş yanığına neden olur. Son vakitlerde çokça güneşlenme tavsiyelerine karşın 15-20 dakika kısa kollu tişört, şort yahut etekle güneş teması D vitamini üretimi için kâfi. Fakat daha fazla güneş teması tam bilakis D vitaminini daha fazla artırmadığı üzere, yıkımına neden olur.” sözlerini kullandı.
5 Özdemir, cildin güneşin ziyanlı tesirlerinden kendini ve bedeni korumak için bir ton yoğunlaştığına dikkati çekerek, şu değerlendirmelerde bulundu: “Dinlenme, cümbüş yahut kozmetik gayeli güneş banyosu yaptığımız vakit bu müdafaa refleksi daha fazla çalışarak cildimizde bronzlaşma gelişir. Bu müdafaa düzeneğini aşan boyutta güneşe maruz kalırsak cildimizde yanıklar oluşur. Ayrıyeten, müdafaa hudutlarını aşan fazla güneş teması bir ucu kansere kadar varan birtakım cilt ve iç organ hastalıkların tetiklenmesine de neden olur. Bronzlaşmayı artırıcı havuç, kakao yağı üzere bitkisel yahut kimyasal eserler deriden emilen güneş ışığı ölçüsünü çoğaltır. Bunlardan, güneş ışığına bağlı tüm riskli durumların gelişme mümkünlüğünü da artıracağı için uzak durulmalı. Bu eserleri kullanıp güneşlenen bireylerde ‘ışık erüpsiyonu’ diye isimlendirilen kaşıntılı kırmızı döküntülerin ve istenmeyen kahverengi lekelerin gelişme riski de artar.”
6 Özdemir, bronzlaşmanın aslında güneşin ziyanlı tesirlerine karşı korunmak için bedenin geliştirdiği savunma düzeneği olduğunu vurguladı. Özdemir, şunları kaydetti: “Güneşlenmeye bağlı gelişen bronzlaşma aslında tüm bedende gelişen ani lekelenmedir. Bu büsbütün güneşin ziyanlı tesirlerine karşı hücrelerimizi korumak için bedenimizin geliştirdiği bir savunma düzeneği…
7 Güneş lekeleri çok çeşitli formlarda görülebilir. Bu lekeler yeni gelişebileceği üzere mevcut lekelerinizde de artış yahut büyümelere neden olabilir. Güneşlenme sırasında kullanılan makyaj materyalleri, parfüm, kolonya, bronzlaştırıcı kremler bu lekelerin gelişmesine neden olabilir. Yaz mevsiminde çok portakal suyu, limon suyu/limonata, bergamotlu çay tüketimi ve hastalıklarımız için kullandığımız birtakım ilaçlar da lekelerin gelişmesine neden olabilir.
8 Aromatik yağlar ve bitki/çiçek sıvılarına temas da güneş ışığı altında cilt lekelerine neden olabilir. Çoklukla deri ile tıpkı yüzeyde görülen bu lekeler daha çok güneşe açık bölgelerde kahverengi, bazen de beyaz renkte çeşitli çaplarda görülebilir. Bu lekelerin kimileri deri kanserleri ile bağlantılı olabilir. Bilhassa yüzeyden kabarık, dokunduğunuz vakit pürüzlü, üzerinde kabuklanma yahut bizatihi oluşan yara ve kanama varsa deri kanseri kuşkusu ile en yakın bir dermatoloji uzmanına muayene olmanız gerekir.”
9 Prof. Dr. Mustafa Özdemir, ülkü bir güneş koruyucunun hem UVB hem de UVA ışınlarından müdafaası gerektiğini aktararak, “Ayrıca, güneşte kimyasal yapısı bozulmamalı, bedene emilip sistemik tesir göstermemeli, tahriş ve alerjik tepkilere neden olmamalı. Güneşten koruyucular muhafaza sistemlerine nazaran organik (kimyasal) ve inorganik (fiziksel) olmak üzere iki kümeye ayrılır. Organik kimyasal içeren koruyucular, UV’yi içine çekip ısı gücüne dönüştürerek, inorganik kimyasal içerenler ise UV’yi yansıtarak, dağıtarak yahut kısmen içlerine çekerek esirgeyici tesir gösterirler. Güneşten müdafaa özelliği olan birçok organik kimyasal vardır ancak sıklıkla oksibenzon, avobenzon, ekamsul, bemotrizinol, bisoktrizol ve mexoryl kullanılır. İnorganik olarak ise çinko oksit ve titanyum dioksit kullanılır.” tabirlerini kullandı.
10 Oksibenzon içeren güneş koruyucuların deniz canlılarına ziyan vermesi ve birçok balıkta saptanması sonucu kimi ülkelerde bu organik kimyasalı içeren güneş koruyucularla denize girilmesinin yasaklandığını vurgulayan Özdemir, şunları kaydetti:”Organik kimyasallar deriden bedenimize emilerek girebilir ve deride alerjik tepkilere yol açabilirken, inorganik kimyasallar deriden emilmezler ve tahrişe, alerjiye neden olmazlar. Bu nedenle çocuklarda ve güneş koruyuculara alerjisi olan hastalarda tercih edilir. Koruyucuların güneşten muhafaza gücünü üzerinde belirtilen SPF (sun protection factor-güneşten müdafaa faktörü) belirler. SPF günlük kullanım için en az 30 olmalı.
11 Etkili bir güneş muhafaza için önerilen doz 2 mg/cm2’dir. Bunun pratik karşılığı bir çay kaşığı ölçüde eser yüz, baş ve boyun, bir çay kaşığı kadar eser her bir üst ekstremiteye, 2 çay kaşığı eser gövde ön-arka yüze ve her bir alt ekstremiteye de 2 çay kaşığı kadar eser kullanmak halindedir. Azamî SPF bedeli 50’dir. Bu pahanın üstündeki SPF’ler 50+ olarak yazılır. Açık hava, deniz yahut kayak tatillerinde çok güneşe maruz kalacağımız için güneş koruyucumuz kesinlikle SPF 50 faktör olmalı.”
12 Özdemir, güneşten hami kremlerin güneşe karşı 2-3 saat aralığında muhafaza sağladığını belirterek, bundan ötürü gün içinde tek bir kez güneşten gözetici krem sürmenin gün boyunca güneşten koruyacağı manasına gelmediğini bildirdi. Bilhassa gün içinde uzun vadeli dış ortam aktivitelerinde güneşten hami kremlerin 2-3 saatte bir tekrarlanması gerektiğini aktararak, şu değerlendirmelerde bulundu:
13 Son vakitlerde güneş koruyucuların tesirini artırmak için güneş kollayıcı kimyasallarla birlikte flavonoidler, resveratrol ve yeşil çay ekstresi üzere topikal antioksidanlar ve DNA tamirini artıran casuslar kullanılıyor. Ama maliyet artıran bu eserlerin artı tesir sağladıklarına ilişkin çalışmalar yapılmalı. Havuz ve denize gireceksek güneşten kollayıcı kremlerde kesinlikle ‘water-resistant, suya dayanıklı’ ibaresi olanları kullanmalıyız.
14 Güneşten gözetici kremler su temasında ortalama 40 yahut 80 dakika kadar esirgeyici özelliklerini sürdürürler. Bundan ötürü havuz yahut denizde güneşten hami kremlerin 40/80 dakikada bir sürülmeleri gerekiyor. Güneşten koruyucuların piyasada yağ, losyon, krem, merhem, jel, sprey ve pasta formları bulunuyor. Sprey formları bilhassa uygulanacak doz ölçüsünü ayarlamadaki zorluk, koklamayla teneffüs yollarında ve göz üzere organlara temasın kolay olması nedeni ile kullanımı çok tavsiye edilmez.
15 Güneş esirgeyici kremleri sürdükten sonra güneşe uzun vakit maruz kalmak yalnızca yanığın gelişmesini önler. Hiçbir güneşten esirgeyici sizi gün boyunca güneşten koruyamaz. İki saat ortalarla kullansak bile en ülkü muhafaza için güneş gözlüğü, şapka, güneş muhafazalı giysiler üzere öbür yolları birlikte kullanmalıyız. Hepsini birlikte kullanırsak güneş ışınlarının derimizde oluşturacağı uzun periyot hasarları önleyebiliriz.”