Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat’taki zelzelelerde meydana gelen yıkımın akabinde beklenen mümkün Marmara zelzelesi nedeniyle bütün gözler İstanbul’a çevrildi. Uzmanlar da bilhassa “zemin sıvılaşması” açısından riskli olan ilçelerde inşa edilen binalarda, tabana uygun temel sistemi uygulanarak sarsıntıya karşı hazırlık yapılması konusunda ihtarda bulunuyor.
Kentteki taban sıvılaşması görülen alanlara ait açıklama yapan Prof. Dr. Süleyman Dalgıç, İstanbul’un birçok noktasında dere yatakları bulunduğunu, bu noktalara yapılmış çok sayıda da bina olduğunu kaydetti.
“SIVILAŞMA RİSKİ BİNALARA ZİYAN VEREBİLİYOR”
Prof. Dr. Dalgıç, dere yataklarının alüvyondan oluşan genç tabanlara dikkati çekerek, şunları söyledi:
“Dere yataklarında sarsıntı sırasında sıvılaşma riski ve taşıma gücü kayıpları üzere sıkıntılar oluşarak binalara ziyan verebiliyor. Şayet bu alanlarda sondaj yapıp, ana kayaya ulaşıp, yer güzelleştirmesiyle binaları yapıyorsak, İstanbul’da vadi yatakları sorun değil. Lakin direk bodrum kat yapmadan, yer güzelleştirmesi yapmadan binanızı yaparsanız birebir Maraş, Adıyaman, Antakya’da olduğu üzere bir hasarın ortaya çıkması mümkün.
İstanbul’da tabanda sıvılaşma bilhassa Marmara Denizi kıyıları, boğaz kıyıları, Haliç kıyıları, Karadeniz kıyılarında var. Ayrıyeten Fatih’te dolgu ve alüvyon tabanlar var. Bu nedenle Fatih’in kıyı kenarları biraz sıkıntılı. Birtakım yerlerde 30 metrenin üzerinde dolgu yerler var. Buralarda yapılmış eski binalar var. Bu binaların ilgili belediye tarafından denetlenmesi gerekiyor.”
“BELEDİYELERDE JEOLOJİ MÜHENDİSLERİ SAYISININ ARTTIRILMASI GEREKİYOR”
Prof. Dr. Dalgıç, İstanbul’da tabana uygun binaların yapılmasının, sarsıntıda yaşanacak riski en aza indireceğini belirtti. Binaları yaparken yer etütlerine dikkat edilmesinin değerli olduğunun altını çizen Dalgıç, “Binanın temel sistemine ne kadar dikkat edersek yapacağımız yapılar o kadar ayakta kalacaktır. Binaların taban etütleri sonucunda temel sistemlerini inceliyoruz. Şayet binada radye temel yapılacaksa radye temel yapıyoruz. Bazen radye temel de yapmak kâfi olmuyor. Çok farklı taban uygunlaştırma formülleri var. Riskli gördüğümüz yapılarda uygun temel sistemini uygulayarak zelzeleye karşı kendimizi hazırlamış oluyoruz. Binayı yaparken taban ile planı birlikte yapmamız lazım” diye konuştu.
Prof. Dr. Dalgıç, binaların üretiminde kontrollerin daha fazla artırılması gerektiğini de lisana getirirken kelamlarını şunları söyledi:
“Bina imalinde kontroller maalesef eksik. Yeni yapılan binalarda taban etütlerini daha sıkı denetlememiz, gereken ehemmiyeti vermemiz gerekiyor. Bu manada belediyelerdeki jeoloji mühendisleri sayısı kâfi değil. Belediyelerde jeoloji mühendisleri sayısını artırılması gerekiyor. Ayrıyeten yapı kontrol firmaları tekrar yetersiz kalıyor. Firmaların bünyelerinde taban etütlerini denetlemeleri için jeoloji mühendisi gerekiyor.”
“BAZI İLÇELER RİSK ALTINDA”
Kuzey Anadolu Fay Çizgisinin Marmara Denizi’nin içerisinden geçtiğini ve İstanbul’a 15 kilometre uzaklıkta bulunduğunu anımsatan Dalgıç, “Bu nedenle birtakım ilçelerimiz risk altında olabilir. Bunun için yapılarımızı riske karşı hazırlamamız, yeni yapıları buna nazaran yapmamız lazım. İstanbul’da kimi yerlerde vadi yatakları, alüvyon oluşumlar ve ‘Kuş dili’ dediğimiz berbat yer özelliğindeki bir formasyonumuz var. Başka formasyonlarımız uygun özelliktedir. Taban etütlerinin de taşıma gücü, oturma üzere kıymetlerini belirliyoruz. Böylelikle İstanbul ölçeğinde yapılan yahut yapılacak yapılarda sarsıntı riskini en aza indirgemiş oluyoruz. Binaları yaparken yer ile yapı kalitesini birbirleriyle uyumlu olması gerekiyor. İstanbul’da bu ahengi sağladığımız vakit çok az hasarla gelecek sarsıntısı atlatabiliriz” diye konuştu.
“BİR İLÇEDE YERİN BİR TARAFIN TABANI KÖTÜYKEN BİR TARAFI GÜZEL OLABİLİR”
İstanbul’un taban yapısını ilçe bazında değerlendirmenin yanlış olduğunu anlatan Dalgıç, parsel bazında yapılacak yer etütlerinde binanın oturacağı yer yapısının net olarak ortaya çıktığını söz etti.
Prof. Dr. Dalgıç, İstanbul’un her ilçesinde dere yatağı ve kaya tabanların bulunduğunu lisana getirerek, şunları kaydetti:
“‘Kaya’ dediğimiz yerlerde bile alüvyon oluşukları, yamaç molozu oluşukları yahut kayanın kendi içerisinde ayrışmış kesitleri, fay zonları, yeraltı suları var. Bir yere ‘sağlam’ diyoruz lakin bu alanlarda kaya düşmeleri, kaya kaymaları olabilir. Hasebiyle her parselin kendine has bir özelliği var. Bir ilçede yerin bir tarafın tabanı kötüyken bir tarafı güzel olabilir. Tıpkı parsel içerisinde yerin bir tarafı kaya, bir tarafı kayaların ayrışmış durumları olabiliyor.
Bu nedenle ilçenin tamamını ‘zemin kötü’ diye belirtmek yanlış. Örneğin Beylikdüzü’nün tabanı ‘kötü’ demek yanlış bir bilgi. Beylikdüzü’nün makul kısımlarında heyelan olayları var. Oranın kayma düzlemini bilirsek, kayma düzleminin altına ulaşacak fore kazıklar yaparsak o heyelanlı alanlarda da sorun olmayacaktır. Avrupa Yakası ‘kötü zemin’ olarak lanse ediliyor. Bu çok gerçek değil. Bu nedenle İstanbul’un ‘riskli ve sağlam ilçeleri’ diye bir ayrımın olmaması gerekiyor.” (AA)